GENEL BİLGİLER
Hollanda’da Sosyal Güvenlik
Hollanda’da sosyal güvenlik sistemi genel olarak kendilerini zorlu finansal koşulların içinde bulan kişilere ve ailelere yardımcı olunabilmesi amacıyla teşkilatlandırılmıştır. Bu çerçevede işsizlik, engellilik, hastalık ya da yaşlılık gibi sebeplere bağlı olarak (geçici ya da kalıcı sürelerle) yetersiz gelire sahip olan kişiler desteklenmektedir.
Ayrıca hastalık, engellilik veya işgöremezlik durumlarında bakım ve rehberlik gibi destekleyici politikalar da uygulanmaktadır. Temel olarak, “dayanışma ve kardeşlik” ilkeleri üzerine inşa edilmeye çalışılan Hollanda sosyal güvenlik sisteminin finansmanında, yüksek gelirlilerin, düşük gelirlilere kıyasla daha fazla katkı yapmaları öngörülmektedir.
Hollanda sosyal güvenlik sistemi, sosyal hizmetler ve sosyal sigortalardan oluşmakta, sosyal sigortalar da kendi içinde ulusal (halk) sigorta ve çalışan sigortası olarak ikiye ayrılmaktadır. Sosyal hizmetler doğrudan devlet tarafından (toplanan vergiler yoluyla) finanse edilmekle birlikte, sosyal sigortalar için ilgili kişilerin prim ödemesi gerekmektedir. Halk sigortası kapsamında belirlenen sigorta kolları için kişiler, gelirleri ile orantılı prim ödemektedir. Diğer taraftan çalışan sigortası kapsamındaki primlerin hesaplanmasında yine çalışanların gelirleri belirleyici olmakta ancak primler büyük oranda işverenler tarafından ödenmektedir.
Şekil 1: Hollanda Sosyal Güvenlik Sistemi
Sosyal Hizmetler
Sosyal hizmetler, finansmanı vergiler yoluyla devlet tarafından sağlanan ödeme ve diğer şekillerdeki destekleri içermektedir.
Katılım Yasası
Kısa zaman öncesine kadar “Çalışma ve Sosyal Yardım Yasası (WWB)” olarak bilinen yasanın yerini alan Katılım Yasası, çalışma çağında olmasına rağmen iş bulma veya verilen görevleri yerine getirmede yaşanan zorluklar sebebiyle yeterli geliri olmayan kişilerin desteklenmesini amaçlamaktadır. Söz konusu sorunlar, çalışmaya engel oluşturan fiziksel ya da ruhsal engelleri de içermektedir. Katılım Yasası, bu durumda olan kişilerin de işgücü piyasasına katkı vermelerinin desteklenmesine yönelik gerekli araçları barındırmaktadır. Bununla birlikte, kendi hayatlarını idame ettirebilecek gelirden yoksun olan ve başka herhangi bir sosyal yardım almayan kişilerin desteklenmesi de Katılım Yasası çerçevesinde yürütülmektedir.
IOAW
IOAW (Yaşlı ve Kısmen Engelli İşsiz Çalışanların Gelir Düzenlemesi Yasası) 1965 yılından önce doğan ve işsiz duruma düşen kişilere yönelik bir gelir desteğidir. Geçmişte yeterli istihdam süresine sahip olan kişiler, işsizlik yardımları kesildiğinde, IOAW’ye başvurabilirler. IOAW yardımları ilgili kişilerin gelirlerini sosyal yardımların bağlanmasında dikkate alınan eşik miktarına tamamlamaktadır.
IOAZ
IOAZ (Yaşlı ve Kısmen Engelli Olup Daha Önceden Kendi Nam ve Hesabına Çalışanların Gelir Düzenlemesi Yasası) işsizlik ya da engellilik sebebiyle yetersiz geliri olan ve daha önceden kendi hesabına çalışan kişilerin desteklenmesine yöneliktir.
TW
TW (Tamamlayıcı Yardımlar Yasası) Hollanda İşçi Sigortaları Kurumu’ndan (UWV) uzun dönemli hastalık, işsizlik, engellilik veya sosyal yardım seviyesinden daha düşük başka bir gelir elde eden kişilerin gelirlerinin desteklenmesine yönelik bir düzenlemedir.
AKW
AKW (Genel Çocuk Yardımları Yasası) çocuk bakımına yönelik masrafların karşılanabilmesi amacıyla yürürlüğe girmiş bir sosyal yardımdır. Bu yasa kapsamındaki yardımlar, bir okula kayıtlı durumda olan, işsiz veya herhangi bir sebeple çalışamaz durumda olan ebeveynlere yöneliktir ve Hollanda Sosyal Güvenlik Kurumu (SVB) tarafından yürütülmektedir.
Ulusal Sigortalar (Halk Sigortası)
Ulusal sigortalar Hollanda’da yaşayan veya çalışan tüm kişileri kapsamakta olup gelir durumuna göre hesaplanan prim ve vergilerle finanse edilmektedir. Bu kapsamdaki sigorta kollarının primleri sigortalı kişi tarafından karşılanmaktadır. Hollanda sağlık sigortasının önemli bir bölümü ulusal sigortalar kapsamında karşılanmaktadır. Ayrıca, vergi iadesi uygulamaları ile özellikle düşük gelirli sigortalıların üzerindeki mali yük azaltılmaya çalışılmaktadır.
Wlz
Wlz (Kronik Bakım Yasası – önceki adı AWBZ) kronik hastalık veya engellilik durumu olan kişiler ve hassas durumdaki yaşlılar gibi yoğun sağlık bakımı ihtiyacı olan kişilere yönelik bir düzenlemedir. Bir sağlık tesisinde yatma, rehberlik, hastabakıcı hizmetleri, bakım ve tıbbi cihazlara ilişkin masraflar ile sağlık bakım ve tedavi masrafları da bu yasa kapsamında yürütülmektedir. Wlz’nin uygulanmasından sorumlu birim Tıbbi İhtiyaçlar Değerlendirme Merkezi’dir (CIZ).
AOW
Genel Yaşlılık Aylıkları Yasası (AOW) yaşlılık aylığını hak etme yaşına gelene kadar ödenmesi gereken zorunlu asgari primlerin düzenlemesine ilişkindir. Bu sigorta kolu için gerekli primler toplanan gelir vergileri aracılığıyla ödenmekte olup, AOW ödemelerinden sorumlu kurum SVB’dir.
Anw
Anw sigortası (Geride Kalan Aylıkları Yasası) eşlerini kaybeden kişilere destek sağlanması amacıyla oluşturulmuştur.
AKW (Genel Çocuk Yardımları Yasası)
Detaylarına yukarıda yer verilmiştir.
Çalışan Sigortaları
Çalışan sigortaları adından anlaşılacağı üzere çalışmakta olan kişilere yöneliktir ve genel sosyal güvenlik ağının önemli bir parçası olarak görülmektedir. Bu kapsamda değerlendirilen sigorta kollarına ilişkin ödemeler genel olarak çalışanların gelirleri üzerinden hesaplanarak işverenler tarafından yapılmaktadır.
WIA
Çalışma ve Gelir Yasası’na göre kısmi veya tamamen malul duruma gelen kişiler yardıma hak kazanmaktadır. Bu yardım kapsamındaki ödemeler iki senelik yasal sınır (bu süre boyunca işveren tarafından yasal ücret ödenmesine devam edilir) ardından başlamaktadır. WIA, 2004 yılına kadar WAO olarak anılan mevzuatın yerini almak için hazırlanmış olsa da bu tarihten önce söz konusu aylığa hak kazananlar bakımından WAO halen uygulanmaktadır. Her iki sigorta kolunun da uygulanmasından Hollanda İşçi Sigortaları Kurumu (UWV) sorumludur.
WAO
WAO (Maluliyet Sigortası Yasası) WIA’ya benzer bir mevzuat olup herhangi bir hastalık veya maluliyet yüzünden çalışamaz duruma gelen kişilerin desteklenmesine yöneliktir.
WW
WW (İşsizlik Sigortası) işini kaybeden ya da bırakan kişilere yönelik bir sigorta koludur. UWV tarafından uygulanan WW kapsamındaki yardımların miktarı ve süresi baz alınan işsizlik maaşı ve çalışılan toplam yıl gibi birçok faktöre göre değişiklik göstermektedir.
ZW
ZW (Hastalık Yardımı Yasası) mevzuatına göre hastalıkları boyunca herhangi bir ücret alamayan kişiler yardıma hak kazanır. Bu sigorta kolunun da uygulanması UWV sorumluluğundadır.
Her ne kadar AKW sigortaları “Ulusal Sigortalar” kapsamında yer alsa da herhangi bir prim ödemesi olmadığından bu başlık altında yer verilmesi daha uygun görülmüştür.
YAŞLILIK SİGORTASI
Sosyal İşler ve İstihdam Bakanlığı
https://www.government.nl/topics/general-old-age-pensions-act-aow
Fonları yöneten ve ilgili ödenekleri ödeyen kurum: Sosyal Güvenlik Kurumu (SVB)
https://www.svb.nl/int/nl/index.jsp
Primleri toplayan:
Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi (KvK)
Genel Yaşlılık Yasası
http://wetten.overheid.nl/BWBR0002221/2018-01-01
Hollanda’da yaşlılık aylıklarının finansmanı dağıtım yöntemi (pay-as-you-go) ile bireysel yatırımlardan oluşan karma bir sistem ile sağlanmaktadır. Buna göre, sigortalılar bir yandan zorunlu tutulan yaşlılık aylığı primlerini öderken, diğer taraftan kendi ihtiyaçlarına göre ikinci/üçüncü ayak yatırımlarını da yapmaktadırlar. Yaşlılık aylığı primleri, işverenlerce çalışanların ücretlerinden kesilerek Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi’ne ödenir. Çalışmayan ve gelir seviyesi düşük olan kişilerin primleri ise sosyal yardımlarla karşılanır. Ayrıca tanınan vergi iadesi imkanları ile sosyal güvenlik sisteminin yurttaşlar üzerindeki yükü azaltılmaktadır. Kendi hesabına çalışanlar için ödenmesi gereken tutarlar vergi daireleri tarafından belirlenir. AOW fonları SVB tarafından yönetilir.
Yaşlılık aylığı sigortası için prim oranı %17,90’dır ve sigortalı kişi tarafından karşılanmaktadır.
İlgili mevzuata göre bir kişinin tam yaşlılık aylığına hak kazanabilmesi için belirlenen primleri 50 sene boyunca ödemesi gerekmektedir. Başka bir deyişle Hollanda’da sigortalı olan bir kişi, prim ödediği her sene için tam yaşlılık aylığının %2’sini hak eder. Hollanda’da yeterli sürelerde sigortası (ikameti) olmaması gerekçesiyle asgari gelir düzeyinin altında bir yaşlılık aylığına hak kazanan kişiler, AIO adı verilen yardımlarla desteklenmekte ve gelirleri sosyal yardımlar için geçerli olan eşik miktarına çekilmektedir.
Yaşlılık aylığına hak kazanma yaşı Hollanda’da kademeli olarak artmaktadır. 2018 yılında 66 olan emeklilik yaşının, kademeli olarak (3 aylık artışlarla) artarak 2021 yılında 67’ye, 2022 yılında ise 67 yaş 3 aya yükselmesi kararlaştırılmıştır. Bu tarihten sonra aylık bağlama yaşı, ortalama yaşam beklentisine endekslenecek ve otomatik olarak değişiklik gösterecektir (artacaktır). Bununla birlikte, emeklilik yaşında yapılan artışlar kamuoyunda yoğun tartışmaları da beraberinde getirmektedir. Halihazırda 30/09/1956 tarihinden sonra doğan kişilerin tam olarak hangi yaşta AOW aylığına hak kazanacağı tam olarak kararlaştırılmamıştır. AOW’nin idaresinden sorumlu kurum olan SVB’nin emeklilik yaşında yapacağı herhangi bir değişikliği 5 sene öncesinde duyurma zorunluluğu bulunmaktadır. Dolayısıyla her yılın Ocak aylarında sigortalıların durumlarını kontrol etmeleri tavsiye edilmektedir.
Aylık miktarının tespitinde prim ödeme süreleri dikkate alınmaktadır. Muntazaman prim ödemesi yapılan her yıl için tam AOW aylığının %2’si hak edilmektedir. Bağlanan AOW aylığının sosyal yardım seviyesinin altında olması halinde, ilgili kişinin başka geliri olmaması şartıyla AIO adı verilen sosyal yardımlarla ilgili kişinin geliri asgari düzeye tamamlanmaktadır.
01.07.2018 tarihi itibariyle tam AOW miktarları aşağıdaki gibidir (brüt):
Yalnız yaşayan kişiler: 1.181,36 Avro
Her ikisi de AOW yaşında olan çiftler: 814,74 Avro
Hollanda’da emeklilik sistemi genel olarak 3 sütun üzerinde yükselmektedir. Yukarıda ayrıntıları verilen ve zorunlu tutulan AOW birikimi birinci sütün olarak kabul edilmektedir. İkinci sütün ise kolektif emeklilik fonları olarak adlandırılan ve belirli bir endüstri kolu ya da firma üzerinden birikim yapılan sandıklardır. Söz konusu toplu veya özel emeklilik sandıkları, pensioenfonds (pension funds-emeklilik fonu) veya sigorta şirketleri tarafından idare edilmektedir.
Firmalar, çalışanları adına aylık prim ödemesini bu emeklilik fonlarına yapmaktadır. Toplanan fonlarla yatırım yapılmakta ve yatırım gelirleri halihazırdaki emekliler ve gelecekteki masraflar için değerlendirilmektedir. Diğer taraftan emeklilik planları kişiden kişiye tercihlerine (erken emeklilik, kısa süreli yüksek meblağlı aylık, uzun dönemli düşük tutarlarda aylık vb.) bağlı olarak değişebilmektedir.
Her ne kadar emeklilik fonları bir firma veya endüstri koluna bağlı olsalar da bunların hukuken ve mali olarak bağımsız olmaları ve kar amacı gütmeden faaliyet göstermeleri kanuni bir zorunluluktur. Bu yolla, ilgili firmanın mali sorunlar yaşaması halinde emeklilik fonlarının bu durumdan etkilenmemeleri sağlanmıştır.
Kolektif emeklilik fonları genel olarak üç farklı yapıda örgütlenmiştir:
1. İşkolu emeklilik fonu; inşaat, kamu hizmetleri ve turizm otelcilik gibi bir endüstri kolunda (sektörde) çalışan tüm işçilerin bağlı olduğu fonlar,
2. Şirket emeklilik fonları; bir firmaya ait olan fonlar,
3. Doktorlar, mühendisler vb. gibi bağımsız çalışanlara yönelik fonlar.
Dayanışma kültürü, istikrar ve herkes için iyi bir emeklilik imkanının sağlanabilmesi amacıyla birçok sektör bakımından ikinci ayak emeklilik fonlarına katılım kanunen zorunlu tutulmuştur. Bu sayede, Hollanda’da çalışan insanların %90’ı yukarıda anılan emeklilik fonları aracılığıyla ikinci ayak emeklilik sistemine dahil olmuş durumdadır.
Yurtdışına taşınan sigortalılar, emekli olmadan birikimlerini transfer edebilir ya da emekli olunca aylık alabilir. Bununla birlikte, yurtdışına taşınma durumlarında uygulanabilecek şartlar her emeklilik fonu bakımından farklılık göstermektedir.
Hollanda emeklilik sisteminin üçüncü ve son sütunu ise bireysel emeklilik ürünleri veya destekleyici birikimlerdir. Bu tipteki emeklilik ürünlerinden genel olarak kendi nam ve hesabına çalışanlar ile kolektif emeklilik fonu olmayan (ya da zorunlu tutulmayan) sektörlerde çalışanlar yararlanmaktadır. Bu ürünler sayesinde katılımcılar, hayat sigortası, ortaklık ve gayrimenkul yatırımı ve vergi iadesi gibi araçlarla bağımsız olarak emeklilik ürünleri ve yatırımları satın alabilmekte ve bunları istedikleri gibi yönetebilmektedir.
Hollanda sosyal sigortalar sistemi ikamet şartına bağlıdır. Başka bir deyişle Hollanda’da kayıtlı olarak ikamet eden herkesin, çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın sigorta primlerini ödemesi zorunludur (bazı haller için istisnalar öngörülmüştür). Toplamda 50 sene birikim yapılmasının öngörüldüğü sistemde en erken sigortalı olma yaşı, ilgili kişinin AOW aylığına hak kazanma yaşından 50 sene geri giderek bulunur.
Ülkemiz ile Hollanda arasında yürürlükte olan sosyal güvenlik anlaşması gereği Hollanda’daki hizmet süreleri ile Türkiye’de 5510 sayılı kanuna tabi hizmet süreleri birleştirilmektedir.
Hollanda’dan Türkiye’ye sosyal güvenlik primlerinin transferi ya da genel olarak primlerin iadesi mümkün değildir. Bununla birlikte yukarıda detayları verilen ikinci ayak emeklilik sistemlerinde (işkolu-işyeri emeklilik fonlarında) yapılan birikimler, ilgili kişinin talebi üzerine (ör: kesin dönüş sebebiyle) toplu olarak iade edilebilmektedir. Dahası, söz konusu birikimin başka bir kasaya transferi (örneğin ülkemizde tanınan yurtdışı hizmet borçlanması hakkı kapsamındaki borçların ödenmesi amacıyla) de mümkündür (Bu durumda toplu iade durumlarında uygulanan yüksek vergi kesintileri de uygulanmamaktadır).
Prim iadesi veya transferi ile ilgili detaylar ve şartlar farklı sandıklar için değişiklik göstermektedir.
AOW aylıkları, hak sahiplerinin Türkiye’de ikamet etmesi halinde herhangi bir kesinti yapılmadan ödenmektedir. AB ülkeleri, Avustralya, İsrail, Yeşil Burun, Fas ve ülkemize yapılan transferlerde söz konusu aylıkların havale masrafları ise SVB tarafından karşılanmaktadır (bankalar tarafından aylık sahiplerinden ayrıca yapılan kesintiler hariç). Özellikle düşük miktardaki aylıkların uluslararası transferlerinde bankalar tarafından uygulanabilecek yüksek masraf kesintilerinin etkisinin azaltılması amacıyla söz konusu aylıkları üç ayda bir ya da yılda bir toplu şekilde almak da mümkündür.
ÖLÜM SİGORTASI
Sosyal İşler ve İstihdam Bakanlığı
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/algemene-nabestaandenwet-anw
Fonları yöneten ve ilgili ödenekleri ödeyen kurum: Sosyal Güvenlik Kurumu (SVB)
https://www.svb.nl/int/nl/anw/
Primleri toplayan:
Hollanda Vergi ve Gümrük
Geride Kalan Aylıkları Yasası (Anw)
Hollanda’da ölüm sigortasının finansmanı dağıtım yöntemi (pay-as-you-go) ile bireysel yatırımlardan oluşan karma bir sistem ile sağlanmaktadır. Buna göre, sigortalılar bir yandan zorunlu tutulan primleri öderken, diğer taraftan kendi ihtiyaçlarına göre ikinci/üçüncü ayak yatırımlarını da yapmaktadırlar. Ölüm sigortası primleri, işverenler tarafından çalışanların ücretlerinden kesilerek ödenir. Çalışmayan ve gelir seviyesi düşük olan kişilerin primleri ise sosyal yardımlarla karşılanır. Ayrıca tanınan vergi iadesi imkanları ile sosyal güvenlik sisteminin yurttaşlar üzerindeki yükü azaltılmaktadır. Kendi hesabına çalışanlar için ödenmesi gereken tutarlar vergi daireleri tarafından belirlenir. Genel olarak toplanan tüm fonlar SVB tarafından yönetilir.
Ölüm sigortası prim oranı %0,1’dir ve sigortalı kişi tarafından karşılanmaktadır.
Hayatını kaybeden kişinin, hayatını kaybettiği esnada ölüm sigortası kapsamında sigortalı olması geride kalan aylığının bağlanması bakımından yeterli olarak değerlendirilmekte ve yararlanıcı gerekli şartlara haiz olduğu müddetçe (başka bir değişiklik olmaması halinde en geç yaşlılık aylığı bağlanma yaşına kadar) ödenmeye devam etmektedir.
Geride kalan aylıklarının bağlanması için gerekli şartlar:
- Hayatını kaybeden eşin (evli ya da birlikte yaşayan) Hollanda’da yaşamış ya da çalışmış olması,
- Geride kalan aylığına başvuracak kişinin yaşlılık aylığı (AOW) bağlanma yaşından küçük olması;
ve ölüm tarihinde aşağıdaki şartlardan en az birisinin sağlanması:
- 18 yaşından küçük bir çocuğun bakımının üstlenilmiş olması,
- En az %45 oranında işgöremez durumda olunması.
Yukarıdaki şartları yerine getiren kişilerin başka herhangi bir geliri olmaması durumunda, tam Anw aylığı ödenir. Başka geliri olan kişiler için Anw miktarında kısmi veya tamamen kesintiye gidilir.
Ayrıca, ebeveynlerini kaybeden çocuklara, en son hayatını kaybeden ebeveynin Anw sigortasına sahip olması halinde 16 yaşına kadar aylık bağlanabilmektedir (tam zamanlı eğitime devam edenler, bakmakla yükümlü olduğu kişilerle yaşayanlar için 21 yaşına kadar aylık ödenebilir).
Bununla birlikte yukarıdaki şartları taşıyan kişilere aşağıdaki durumlarda aylık bağlanmamaktadır:
- Hayatını kaybeden kişiyle ölüm tarihinden en fazla bir yıl önce, ölüme sebep olan hastalıktan mustaripken evlenenler (birlikte yaşamaya başlayanlar),
- Hayatını kaybeden kişinin ölümünden sorumlu olanlar ya da buna yardım edenler,
- Cezaevindekiler.
Tam Anw aylığı brüt miktarı: 1.203,65 Avro
Gelir vergisi ve ulusal sigorta primi(*): 250,33 Avro
Net Anw Miktarı: 953,32 Avro
(*) Anw aylıklarından (yararlanıcıların Hollanda’da yaşamaları halinde) gelir vergisi ve sağlık sigortası kesintisi yapılmaktadır.
Yetim aylığı miktarı (net, 0-9 yaş): 396,67 Avro (herhangi bir kesinti yapılmamaktadır)
Yetim aylığı miktarı (brüt, 10-15 yaş): 586,55 Avro
Gelir vergisi ve ulusal sigorta primi: 25,00 Avro
Yetim aylığı miktarı (net, 10-15 yaş): 561,55 Avro
Yetim aylığı miktarı (brüt, 16-20 yaş): 776,43 Avro
Gelir vergisi ve ulusal sigorta primi: 94,08 Avro
Yetim aylığı miktarı (net, 16-20 yaş): 682,35 Avro
Geride kalan aylıkları yararlanıcının gelir durumuna göre değişiklik gösterebilmektedir. Buna göre, başka bir sigorta sandığından alınan aylıklar, hayatını kaybeden eş üzerinden alınan emekli aylıkları ile faiz, ortaklık ve birikim hesaplarından elde edilen gelirler Anw aylığının miktarı bakımından dikkate alınmamaktadır. Diğer taraftan, ücretli istihdam kaynaklı gelirler, sahip olunan firmadan elde edilen gelirler ve erken emeklilik hakkı çerçevesinde elde edilen gelirler aşağıdaki yöntemle Anw miktarının tespitinde dikkate alınmaktadır:
Anw kapsamında aylık alan kişilerin başka kaynaklardan elde ettikleri gelirler 797,10 Avroya kadar dikkate alınmamakta, bu meblağın üzerindeki gelirler içinse sınır değerin üstündeki miktarın üçte ikisi oranında Anw aylığından kesinti yapılmaktadır. Dolayısıyla, örneğin 2.577,20 Avronun üzerinde geliri olan kişilere Anw aylığı bağlanmamaktadır.
Ayrıca, işsizlik aylığı (WW), herhangi bir maluliyet aylığı (WAO, WIA vb.) ve Hollanda dışındaki bir ülkeden alınan geride kalan aylıkları, Anw kapsamında bağlanan aylıklardan doğrudan kesilmektedir.
Bununla birlikte Anw aylığı almakta iken evlenenler, kayıtlı birliktelik yaşamaya başlayanlar ya da birlikte yaşamaya başlayanların aylıkları kesilir (altı aylık sürenin ardından kesilme kararı nihai hale gelir). Bakımı üstlenilen çocukların 18 yaşlarına basmaları veya başka bir aileyle birlikte yaşamaları hallerinde de Anw aylığı kesilir. Benzer şekilde maluliyet durumlarına bağlı olarak Anw aylığı alan kişilerin sağlık durumları düzelmesi halinde aylıkları kesilir.
Son olarak, Hollanda’da zorunlu olan tatil yardımı (% 8) Anw yararlanıcılarına da ödenmektedir.
Yaşlılık sigortası bölümünde ikinci ayak emeklilik ile ilgili kutuda Hollanda’da uygulanmakta olan tamamlayıcı işkolu emeklilik sandıkları hakkında bilgi verilmiştir. Söz konusu sandıklarda toplanan yaşlılık aylığı birikimleri, sigortalı kişinin hayatını kaybetmesi halinde geride kalan aylığı birikimine dönüştürülür ve hak sahiplerine hayatlarının sonuna kadar ödenir. Bununla birlikte, söz konusu işlemlere ilişkin detaylar ve şartlar farklı sandıklar için değişiklik göstermektedir.
Hollanda sosyal sigortalar sistemi ikamet şartına bağlıdır. Başka bir deyişle Hollanda’da kayıtlı olarak ikamet eden herkesin, çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın sigorta primlerini ödemesi zorunludur (bazı haller için istisnalar öngörülmüştür).
Ülkemiz ile Hollanda arasında yürürlükte olan sosyal güvenlik anlaşması gereği Hollanda’daki hizmet süreleri ile Türkiye’de 5510 sayılı kanuna tabi hizmet süreleri birleştirilmektedir.
Hollanda’dan Türkiye’ye sosyal güvenlik primlerinin transferi ya da genel olarak primlerin iadesi mümkün değildir. Bununla birlikte yukarıda detayları verilen ikinci ayak emeklilik sistemlerinde (işkolu-işyeri emeklilik fonlarında) yapılan birikimler, ilgili kişinin talebi üzerine (ör: kesin dönüş sebebiyle) toplu olarak iade edilebilmektedir. Dahası, söz konusu birikimin başka bir kasaya transferi (örneğin ülkemizde tanınan yurtdışı hizmet borçlanması hakkı kapsamındaki borçların ödenmesi amacıyla) de mümkündür. Bu durumda toplu iade durumlarında uygulanan yüksek vergi kesintileri uygulanmamaktadır.
Prim iadesi veya transferi ile ilgili detaylar ve şartlar farklı sandıklar için değişiklik göstermektedir.
Anw aylıkları, hak sahiplerinin Türkiye’de ikamet etmesi halinde herhangi bir kesinti yapılmadan ödenmektedir. AB ülkeleri, Avustralya, İsrail, Yeşil Burun, Fas ve ülkemize yapılan transferlerde söz konusu aylıkların havale masrafları ise SVB tarafından karşılanmaktadır (bankalar tarafından aylık sahiplerinden ayrıca yapılan kesintiler hariç). Özellikle düşük miktardaki aylıkların uluslararası transferlerinde bankalar tarafından uygulanabilecek yüksek masraf kesintilerinin etkisinin azaltılması amacıyla söz konusu aylıkları üç ayda bir ya da yılda bir toplu şekilde almak da mümkündür.
MALULLÜK SİGORTASI
Sosyal İşler ve İstihdam Bakanlığı
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/wia ,
Fonları yöneten ve ilgili ödenekleri ödeyen kurum: Hollanda İşçi Sigortaları Kurumu (UWV)
https://www.uwv.nl/particulieren/ziek/index.aspx
Primleri toplayan:
Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi (KvK)
Çalışma ve Gelir Yasası (WIA)
Maluliyet sigortası çalışan sigortaları kapsamındadır ve primler işverenler tarafından karşılanmaktadır. Söz konusu primler her ay işverenler tarafından Vergi ve Gümrük İdaresi’ne ödenmektedir. Kendi hesabına çalışanlar açısından bir zorunluluk olmamakla beraber maluliyet sigortasından yararlanmak isteyenler sigorta firmaları ile anlaşarak kendileri için bir plan hazırlatabilirler.
Maluliyet sigortası prim oranı %6,27’dir ve işverenler tarafından karşılanmaktadır.
Bir kişinin maluliyet aylığı alabilmesi için öncelikle 2 yıl boyunca hastalığı nedeniyle çalışamaması gerekmektedir. İki senelik süre boyunca sigortalının aylığı hastalık sigortası kapsamında işvereni tarafından (işvereni yoksa UWV tarafından), sonrasında ise maluliyet aylığı olarak UWV tarafından ödenmektedir.
Tam işgöremezlik:
Hastalık ya da engellilik sebebiyle en az %80 oranında işgöremez duruma gelen ve iyileşme şansı düşük olan kişiler, iki yıllık hastalık döneminin ardından Tam Maluliyet Aylığı Yönetmeliği (IVA) kapsamında maluliyet aylığı almaya hak kazanırlar.
Kısmi işgöremezlik:
Hastalık ya da engellilik sebebiyle geçici ya da kısmi bir şekilde en az %35 oranında işgöremez duruma gelen kişiler, iki yıllık hastalık döneminin ardından çalışmaya devam etmeleri halinde (Geçici ya da Kısmi Engelli Kişiler için) İşe Dönüş Planı (WGA) kapsamında maluliyet aylığı almaya hak kazanırlar.
%35’ten daha düşük maluliyet oranları için aylık bağlanmaz.
IVA kapsamında ödenen aylıklar, sigortalı kişinin maluliyetin ortaya çıktığı seneden önce elde ettiği ücretin %75’i olarak hesaplanır (günlük azami 205 Avro).
WGA kapsamında ise 3 farklı şekilde aylık ödenmektedir:
Ücrete dayalı yardım (LGU): Maluliyet durumundan önceki son 36 haftada en az 26 hafta çalışan kişilere, maluliyet sebebiyle önceden kazandıkları ücretlerin en fazla %65’ini kazanabilecek duruma gelmeleri halinde ödenir. Asgari çalışma şartı yerine getirilmiyor ise sigortalılara “ilave ücret desteği” ya da “izleme aylığı” ödenir. LGU kapsamındaki aylıkların ödeme süreleri çalışılan yıla bağlıdır.
İlave Ücret Desteği (LAU): Maluliyet sebebiyle önceden kazandıkları ücretlerin en fazla %20’sini kazanabilecek duruma gelen (aynı zamanda gelecekte daha fazlasını kazanma ihtimali olan) ve LGU alma süresi biten kişilere ödenir. Ayrıca, Maluliyet sebebiyle önceden kazandıkları ücretlerin en fazla %65’ini kazanabilecek duruma gelen kişilerden, kazanabileceklerinin en az yarısını kazanabilen ya da LGU alma süresi biten kişilere ödenir.
İzleme Aylığı (VVU): Maluliyet sebebiyle önceden kazandıkları ücretlerin %20 ila 65’ini kazanabilecek duruma gelen kişilerden, kazanabileceklerinin en az yarısını kazanabilen ya da LGU alma süresi biten kişilere ödenir.
Maluliyet oranları ile ilgili şartlara yukarıda yer verilmiştir.
Tam maluliyet aylığı kapsamındaki aylıklar hak sahibi kişi yaşlılık aylığı (AOW) bağlanma yaşına gelen kadar ödenir. LGU kapsamındaki aylıklar en az üç aylığına bağlanır. Ne kadar süre ile ödeneceği ise çalışılan yıl sayısına bağlıdır. 10 seneden az hizmet süresi olanlar bakımından çalışılan her yıl için bir ay ödenir. LGU ve VVU kapsamındaki aylıklar bakımından ödeme süresi, hak sahibi kişinin işgöremezlik oranı, geliri vb. şartlara bağlı olarak değişiklik göstermektedir.
İkinci ayak emeklilik planları bakımından maluliyet aylığı ile ilgili uygulamalar (birikim yapılmaya devam edilmesi bakımından) farklılık göstermekle birlikte, genel olarak ikinci bir maluliyet aylığı bağlanması mümkün olamamaktadır.
Çalışmaya başlayan herkes için işverenleri tarafından gerekli prim ödemesi yapılması zorunludur. Bununla birlikte, yukarıda da yer verildiği üzere kendi nam ve hesabına çalışanlar bakımından maluliyet sigortası isteğe bağlıdır.
kapsamındaki aylıkların transferinde ilkesel olarak (ücrete dayalı aylıkların miktarında) bir değişiklik yapılmamakta, diğerleri için ülke çarpanı uygulaması ile aylık miktarı azaltılmaktadır (ülkeler arasındaki hayat pahalılığı farklılıklarına göre). Bununla birlikte ülkemiz ile Hollanda arasındaki sosyal güvenlik anlaşması çerçevesinde Türkiye için söz konusu ülke çarpanı halihazırda uygulanmamaktadır.
KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI
Hastalık sigortası (hastalık sigortası, ayrıca bir sigorta kolu olarak düzenlenmemiş olan iş kazaları ve meslek hastalıkları ile analık sigortalarını da içermektedir)
Hastalık Sigortası
Sosyal İşler ve İstihdam Bakanlığı
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ziektewetuitkering (sorumlu bakanlık)
İşçi Sigortaları Kurumu (UWV)
https://www.uwv.nl/particulieren/klantenservice/wat-is-ziektewet/index.aspx (Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi aracılığıyla primleri toplar ve yardımları/aylıkları/ödenekleri dağıtır)
Hastalık Yasası
Hastalık Sigortası
Hastalık sigortasına ilişkin prim oranlarına aşağıda yer verilmiştir. Primler, işveren tarafından Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi’ne ödenir. Diğer taraftan, hastalık sigortası kapsamındaki masrafların karşılanmasında merkezi bütçeden de kaynak aktarımı yapılmaktadır.
Hastalık Sigortası
İşveren payı: %6,90
İşçi Payı: %5,65
SAĞLIK HİZMETLERİ
Hollanda’da sağlık bakım hizmetleri 4 temel yasal metin çerçevesinde yürütülmektedir:
Sağlık Sigortası Yasası (Zorgverzekeringen), Uzun Dönemli Bakım Yasası (Wet langdurige zorg), Sosyal Destek Yasası (Wet maatschappelijke ondersteuning) ve Gençlik Yasası (Jeugdwet).
Sağlık Sigortası Yasası (hastane bakımı vb.) ile Uzun Dönemli Bakım Yasası (diğer sağlık bakım hizmetleri) Hollanda’da sağlık bakımı için ayrılan kaynakların önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Diğer iki yasanın uygulama sorumluluğu ise belediyelere aittir.
Sağlık Sigortası Yasası:
Hollanda’da yaşayan ya da çalışan herkesin, bir hekime danışma, hastanelerde tedavi görme ve ilaç tedavisi gibi masrafların karşılanması bakımından sağlık sigortası kapsamında olması bir zorunluluktur. Başka bir deyişle Hollanda’da yaşayan ya da çalışan herkesin standart paket adı verilen sağlık sigortası kapsamında olması gerekmektedir.
Standart (Temel) Paket
Standart sağlık sigortası kapsamında hangi hizmetlerin yer alacağı hükümet tarafından belirlenmektedir. Sağlık sigortası sağlayıcılarının tamamı bu paket dahilinde aynı hizmetleri sunmaktadır. Söz konusu sigorta firmalarının, kendilerine standart paket için yapılan başvuruların tamamını kabul etmesi ve yaşlarına ya da sağlık durumlarına bakılmaksızın tüm sigortalılardan aynı sigorta ücretini alması gerekmektedir. Standart paket kapsamındaki sağlık bakım hizmetleri aşağıdaki gibidir:
- Pratisyen hekime danışma ve tedavi görme,
- Tıbbi ilaçlar,
- Hastane bakımı ve hekimler tarafından gerçekleştirilen diğer tıbbi bakım hizmetleri, ameliyatlar ve tedaviler,
- Fizyoterapi (sadece bazı kronik durumlar için)
- Diş bakımı (18 yaşına kadar)
- Hamilelik ve doğum bakımları,
- Acil nakil işlemleri,
- Yurtdışında acil bakım (Hollanda standartları ve rayiçlerine göre).
Kanun gereği zorunlu tutulan standart paket sağlık sigortası için her sigortalı nominal olarak belirlenen bir prim öder. Sağlık sigortası hizmeti sağlayan firmaların 2018 yılı için ilan etmiş oldukları aylık tutar ortalama olarak 105 avro civarındadır. Bununla birlikte, her yıl için 385 avroluk bir sınır değer (eigen risico) belirlenmiştir. Bu sınır değere kadarki sağlık masrafları sigortalılar tarafından karşılanmakta, sigortalıların aynı yıl içerisinde bu değerin üzerindeki sağlık masrafları sigorta şirketleri tarafından karşılanmaktadır. Söz konusu sınır değer her sene hükümet tarafından güncellenmektedir. Öte yandan, sağlık sigortası masraflarını karşılamakta zorlanan kişilere, sağlık bakım yardımı (zorgtoeslag) yapılmaktadır. Söz konusu yardımdan yararlanabilme şartları aşağıdaki gibidir:
- 18 yaşından büyük olmak (prim ödemeleri 18 yaşından itibaren başlamaktadır),
- Hollandalı bir sigorta şirketinin sağlık bakım sigortası kapsamında olmak,
- Yıllık gelirin yalnız yaşayanlar için 27.587 avro (2017 rakamı), evliler (birlikte yaşayanlar) için 35.116 avrodan düşük olması,
- Hollanda vatandaşı olmak ya da Hollanda’da kayıtlı ikamet etmek,
- Malvarlığının yalnız yaşayanlar için 107.752 avro, evliler (birlikte yaşayanlar) için 132.752 avronun altında olması.
Yukarıdaki şartları taşıyan kişilere aylık 94 avroya (çiftler için 176 avro) sağlık bakım yardımı verilebilmektedir.
Ek Sigorta Paketleri
Standart sağlık sigortası paketlerinde tüm sağlık bakım hizmetleri yer almamaktadır. Örneğin fizyoterapi ve diş bakımı gibi sağlık hizmetlerinden yararlanılabilmesi için ek paketlerin satın alınması gerekmektedir. Zorunlu tutulmayan ek paketlerin içerikleri ve prim tutarları sigortalıların tercihlerine göre değişiklik gösterebilmektedir. Diğer taraftan, standart paket satın alınan sigorta şirketlerinden ek paket alınması gibi bir zorunluluk bulunmamakla birlikte sigorta şirketlerinin de tüm başvuruları kabul etme gibi bir gerekliliği yoktur.
Uzun Dönemli Bakım Yasası:
Hollanda’da sürekli ya da 24 saat evde bakım ihtiyacı olan kimseler Uzun Dönemli Bakım Yasası kapsamında hizmet almaktadır. 2015 yılı başlarında Genel İstisnai Sağlık Giderleri Yasası’nın yerini alan bu yasa kapsamında aşağıdaki hizmetler karşılanmaktadır:
- Bakım tesislerinde kalma,
- Kişisel bakım,
- Kendi kendine yetme amaçlı bakım,
- Hemşirelik bakımı,
- Bu yasa kapsamındaki tedaviler,
- Günlük program ve tedaviler için gerekli nakil hizmetleri.
Hangi hizmetlerin Uzun Dönemli Bakım Yasası kapsamında yer alacağına Ulusal Sağlık Bakım Enstitüsü’nün tavsiyeleri üzerine merkezi hükümet karar verir. Uzun Dönemli Bakım Yasası zorunlu tutulan bir sosyal sigorta koludur ve sigortalılar gelirleri üzerinden sabit bir oran ile katkı yapmaktadır (%9,65). Bu kapsamdaki primlerin toplanma usulleri yaşlılık aylığı ile benzerdir.
Bunun dışında Sosyal Destek Yasası kapsamında engellilere (öğrenme güçlüğü yaşayanlar ve yaşlılar dahil olmak üzere fiziksel, zihinsel ve psikolojik engeli olanlar) yönelik olarak aşağıdaki hizmetler verilmektedir:
- Günlük programlar/aktiviteler ve yardım,
- Evde bakım,
- Gayrıresmi bakıcı tarafından bakım,
- Gönüllülerin hizmetleri,
- Korumalı evler,
- Aile içi şiddet mağdurlarına yönelik hizmetler,
- Evsizler gibi özel gruplara yönelik sosyal destekler,
- Kronik rahatsızlıkları nedeniyle ilave masrafları olan kişilere mali destek.
Gençlik Yasası kapsamında ise yerel makamlar tarafından çocuklara, ergenlere ve ailelerine gelişimsel, ebeveynlik ve psikolojik sorunlar ve rahatsızlıklarla ilgili destek verilmektedir. Her iki yasa kapsamında yerel makamlar tarafından yürütülen hizmetler, merkezi hükümet tarafından belediyelere gönderilen ödeneklerle karşılanmaktadır (Sosyal Destek Yasası, belediyelere gönderilen genel bütçeden, ilgili belediyenin uygun göreceği kadar kaynak aktarılması yoluyla finanse edilirken, Gençlik Yasası kapsamındaki harcamalar bu konuya özel bir ödenekle karşılanmaktadır).
Yukarıda da yer verildiği üzere Hollanda’da sağlık sigortası tüm mukimler ya da çalışanlar bakımından zorunlu tutulmuştur. Buna göre Hollanda’da kayıtlı olarak ikamet etmeye ya da çalışmaya başlayan herkesin 4 ay içerisinde bir sağlık sigortasına dahil olması gerekmektedir. Her ne kadar 18 yaşına kadar herhangi bir prim ödemesi olmasa da yeni doğanların kayıtlarının da ebeveynleri tarafından 4 ay içerisinde yapılması gerekmektedir.
Sağlık sigortasını yaptırdıktan sonra primlerini ödemeyen kişilerin durumu, ilgili hizmet sağlayıcısı tarafından Hollanda Vergi ve Gümrük İdaresi’ne (KhK) bildirilir ve bu kapsamdaki borçlar KhK tarafından tahsil edilir.
Bunların dışında, Hollanda’da temel sağlık bakımı herkes için tanınmış bir hak olarak değerlendirilmektedir. Dolayısıyla, sağlıksız veya dikkatsiz hayat tarzı gibi sebeplere bağlı olarak sağlık sorunu yaşayan kişiler de herhangi bir kısıtlama olmaksızın sağlık bakımı sigortasından yararlanabilmektedir.
Acil durumlar haricinde sağlık sigortasından yararlanma usulü ise aşağıdaki gibidir:
Genel Pratisyen (her sigortalı bir Genel Pratisyen hekime kayıtlıdır) hastayı bir tıbbi uzmana sevk eder ve bundan itibaren tüm sevk sürecini izler. Hastanın sevkinin yerinde olduğuna karar verilecek olursa, uzman hekim ile hasta bakım ihtiyacı ve tedavinin gerekliliğine birlikte karar verirler. Bu aşamadan sonra ise (bazı durumlarda sigorta şirketinin öneri ve desteği ile) hasta sağlık hizmeti tedarikçileri arasından bir tercih yapar. Seçilen tedarikçi uygulanacak tedavinin şartlarını hasta ile görüşür ve gerekli tedaviyi uygular.
HASTALIK SİGORTASI
Çalışırken hastalanan kişilerin ücretleri azami iki yıla kadar işverenleri tarafından ödenmektedir. Buna göre, hasta kalınan ilk yıl için çalışan kişinin ücretinin en az %70’nin ödenmesi gerekmektedir. Bu tutarın, asgari ücretin altında kalması halinde asgari ücret seviyesine tamamlanır (ikinci senede böyle bir zorunluluk yoktur). Genel olarak hastalık dönemlerinde ödenecek ücretlerin oranı toplu iş akitleri ile belirlenmekte olup çoğunlukla bu oran %100’dür. Hastalık dönemlerinde sosyal sigorta ödemeleri ile tatil ödeneği de devam ettirilir.
Azami iki senelik sürenin ardından, yukarıda detayları yer verilen maluliyet aylığı kapsamına alınır. Her halükârda, hastalanan çalışan ve işverenin bu süreçte temas halinde olması gerekmektedir. 4 haftadan daha uzun sürmesi beklenen hastalık durumlarında işverenler işyeri hekimine haber vermekle mükelleftir. İşyeri hekiminin hazırlayacağı sorun analiz raporu çerçevesinde işveren ve “işçi işe geri dönüş planı” hazırlar ve beraber uygular. 42 haftadan uzun süren rahatsızlıklarda ise işverenin UWV ile temasa geçmesi gerekmektedir. Diğer taraftan işyeri hekimi tarafından hazırlanan raporda hasta durumdaki çalışanın bir daha çalışamayacağı ve sağlığının düzelme imkânı olmadığı yönünde bir kanaat oluşursa doğrudan tam maluliyet aylığı (IVA) bağlanması için başvuru yapılabilir. IVA bağlanması uygun görülen işçiler için ilk iki yıllık süreçte söz konusu tutar işverene ödenir (işveren iki yıl boyunca ücret ödemeye devam eder).
Bununla birlikte, hamilelik, doğumla ve organ bağışı ile ilişkili rahatsızlık yaşayan çalışanlar ile engelliler, geçmişte uzun süreli hastalık geçirenler, uzun dönemli işsizler gibi UWV tarafından “risksiz grup” olarak tanınan kişiler için işverenler UWV’ye başvurarak Hastalık Yardımı talep edebilir ve böylece hasta kişinin ücreti büyük oranda UWV tarafından karşılanır. Benzer şekilde, geçici süre ile çalışan kişiler, hastalık döneminde iş akdi sona erenler ve işsizlik yardımı alanlara da UWV tarafından Hastalık Yardımı ödenir. Bu durumdaki kişilerin 48 saat içerisinde rahatsızlıklarını UWV’ye bildirmeleri gerekmektedir.
Kendi nam ve hesabına çalışanlar ile geçici süre ile çalışmaya ara veren kişiler de isteğe bağlı olarak hastalık sigortasına dahil olabilirler.
Hastalığı nedeniyle çalışmayacak durumda olan sigortalılara azami iki sene boyunca işverenleri tarafından maaşları ödenmeye devam edilir.
İŞ KAZASI
Çalışma esnasında ya da çalışma faaliyetlerinin sonucu olarak yaşanan kazalar, iş kazası olarak kabul edilmektedir. İşyeri veya kurumda, şantiyede, yol çalışmalarında, işle alakalı personel ve mal nakliyatında vb. yaşanan tüm kazalar bu çerçevede değerlendirilmektedir. Bununla birlikte işe geliş veya dönüş esnasında yaşanan kazalar (işverene ait olan bir araç kullanılmadığı müddetçe) iş kazası olarak kabul edilmemektedir ve trafik kazası olarak polis tarafından soruşturulmaktadır.
Öte yandan, Hollanda mevzuatında iş kazası ile birlikte “bildirilmesi zorunlu olan iş kazası” adı verilen ayrı bir kavram da tanımlanmıştır. Buna göre, herhangi bir kişinin kalıcı hasar gördüğü (uzuv kaybı, [kısmi] körlük, kronik fiziksel ve ruhsal rahatsızlıklar), hastaneye yatırıldığı (ayakta tedavinin yeterli olduğu haller kapsam dışıdır) ya da hayatını kaybettiği
Hollanda’da iş kazaları için ayrı bir sigorta kolu bulunmamaktadır. İş kazaları, hastalık sigortası ve maluliyet sigortası kapsamında değerlendirilmektedir.
Ölümlü iş kazalarında işverenlerin derhal telefonla bildirimde bulunma yükümlülüğü bulunmaktadır. Ücretsiz olarak ulaşılabilen bu hat sayesinde Sosyal İşler ve İstihdam Bakanlığı Teftiş Kuruluna (SZW) 7/24 erişilebilmesi mümkündür. Diğer iş kazalarında ise işverenler Teftiş Kurulu’nun (SZW) web sitesi üzerinden çevrimiçi bir şekilde bu konu için hazırlanmış raporu muntazaman doldurarak veya aynı telefon hattı üzerinden bildirimde bulunabilirler. Her iki halde de derhal bildirim yapılması zorunluluğuna riayet edilmemesi halinde işverenlere 50.000 avroya kadar ceza kesilebilmektedir.
Yapılan bildirimin ardından SZW rapor formunu değerlendirir ve bir soruşturma yapılıp yapılmayacağına karar verir. SZW tarafından yapılan soruşturmalarda kazaların sebepleri ve varsa yasal mevzuata aykırılıklar tespit edilir. Soruşturma sonrasında (gerekli görülmesi halinde savcılığın katılımı ile) hazırlanan kaza raporunda herhangi bir şekilde mevzuata aykırılık tespit edilirse işverenlere cezai yaptırım uygulanabilir.
Bununla birlikte, iş kazalarından zarar gören kişiler mahkemelere başvurarak tazminat talebinde bulunabilirler.
İş kazaları durumunda sağlanan yardım ve ödenekler, hastalık sigortası ve maluliyet sigortası kapsamında değerlendirilmektedir.
MESLEK HASTALIĞI
Hollanda’da iş kazası ve meslek hastalıklarına yönelik tıbbi bakım için ayrı bir sigorta bulunmamakta, sigortalılar nüfusun tamamı için geçerli olan sigorta kolları kapsamında iş kazası ve meslek hastalıklarına karşı da koruma altına alınmaktadır. Bununla birlikte, (fazla) çalışmaya bağlı olarak ortaya çıkan rahatsızlıklar ya da tıbbi durumlar meslek hastalığı olarak kabul edilmektedir. İş kazaları ve meslek hastalıklarının ayrı birer sigorta kolu olarak değil, genel sağlık, hastalık ve malullük sigortaları kapsamında değerlendirilmesinin temel sebeplerinden birisi olarak hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı konusunda yaşanan zorluklar gösterilmektedir.
Çalışma Koşulları Yasası’na göre Hollanda’da meslek hastalıkların tespit ve bildirim sorumluluğu “hastalığı yüzünden görevlerini yerine getiremeyen işçilere yardım etmekten sorumlu olan kişilere” aittir. Genel olarak, söz konusu kişi işyeri hekimi ya da sigorta şirketine bağlı hekimlerdir. Bildirimler iki şekilde yapılabilmektedir:
- Online (Hollanda Meslek Hastalıkları Merkezi - https://www.beroepsziekten.nl/),
- İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri (https://www.de-arbodienst.nl/) kurumunun dahili sistemi üzerinden.
Yukarıda yer verilen sistemlerde hekimlerin raporlama amacıyla kullanabileceği araçlar bulunmaktadır. Meslek hastalıklarının tanımı, bildirimde izlenecek yollar, bazı meslek hastalıkları ve tanıları hakkında bilgiler ve raporlama kriterleri hakkında bilgiler, bildirimde bulunan hekimin kullanımına sunulmaktadır.
Meslek hastalıkları bakımından işveren ve işçinin sorumlulukları, iş kazalarına benzerdir. Yapılan incelemelerin ardından kusurlu bulunan işverenler hakkında cezai yaptırımlar uygulanabilir. Meslek hastalığı durumlarında zarar gören kişilerin tazminat talepleri çoğunlukla herhangi bir mahkemeye gerek duyulmadan işveren, işçi ve işverenin sigorta şirketi arasında yapılan anlaşmalarla sona ermektedir. Bununla birlikte, meslek hastalığından muzdarip kişilerin mahkemelere başvurarak tazminat talebinde bulunma hakkı saklıdır.
Geçici ve sürekli işgöremezlik durumları hakkında verilen genel bilgiler meslek hastalıkları durumunda da geçerlidir.
ANALIK SİGORTASI
Hollanda’da yasal olarak ikamet eden ya da çalışanlar, (zorunlu tutulan) sağlık sigortası kapsamında iseler analık sigortası yardımlarından yararlanabilirler. Söz konusu yardımlardan yararlanmak isteyen çalışanların, dolduracakları bir “gebelik formu” ile izne ayrılmayı planladıkları tarihten en geç üç hafta öncesine kadar işverenlerine bildirimde bulunmaları gerekmektedir. İşverenler de söz konusu durumu, yardım ve ödeneklerin dağıtımından sorumlu kurum olan İşçi Sigortaları Kurumu’na (UWV) haber vermeleri gerekmektedir.
Gebelikle ilgili tıbbi bakım, temel sağlık paketi dahilindedir ve sigortalılar, gebeliğin başlangıcından itibaren doğumdan sonraki 6 haftalık döneme kadar söz konusu hizmetlerden ücretsiz bir şekilde yararlanabilirler (sağlık sigortası kapsamında uygulanan yıllık eşik (on risk payment) gebelikle ilgili tıbbi bakım hizmetlerinde uygulanmaz.
İşçilerin, doğum gününü takip eden günden 4 ila 6 (çoğul gebeliklerde 8 ila 10) hafta öncesine kadar gebelik izni alma hakkı bulunmaktadır. Doğum günü gebelik izninin son günü olarak kabul edilmektedir. Doğumdan sonraki ilk gün ise analık izninin ilk günü olarak kabul edilmekte olup analık izni asgari 10 hafta olarak öngörülmüştür. Gebelik ve analık izinlerinin toplamda en az 16 (çoğul gebeliklerde en az 20) haftalık bir süre olması da kanuni zorunluluktur. Evlat edinme durumlarında ise her iki ebeveynin de 4 haftalık ücretli izin hakkı bulunmaktadır.
Diğer taraftan UVW, gebelik ve analık izinlerinde çalışanların günlük gelirlerinin %100’ü tutarında bir ödenek sağlamaktadır. Başka bir deyişle, gebelik ve analık dönemlerinde sağlanan ücretsiz izin hakkı boyunca sigortalıların ücretleri, UWV tarafından (işçilere ödenmek üzere işverenlere) ödenmektedir. Diğer taraftan, gebelik sürecinde (gebelik izninden önce) oluşabilecek hasatlık durumlarında da sigortalılara gelirlerinin tamamı oranında hastalık ödeneği ödenmektedir. Benzer şekilde, doğumun ardından sağlık sorunları nedeniyle çalışamayacak duruma gelen kişilere de 104 hafta boyunca ödenekleri gelirlerinin tamamı üzerinden ödenmektedir.
Kendi hesabına çalışanların da “Kendi Hesabına Çalışanlar için Analık Yardımları Rejimi – Zelfstandinge en Zwanger – ZEZ) kapsamında benzer hakları bulunmakla beraber, alacakları ödeneğin miktarı bir önceki yıl elde edilen gelire göre hesaplanmakta, hiçbir durumda asgari ücretin üzerinde olamamaktadır.
Diğer taraftan, işsizlik, hastalık veya maluliyet aylığı alan kişiler de analık yardımlarından faydalanabilmektedir.
ÇOCUK PARASI/ AİLE YARDIMLARI
Çocuk Yardımı:
Hollanda’da yasal olarak çalışmaları veya ikamet etmeleri sebebi ile Ulusal Sigorta kapsamında yer alan kişilere, 18 yaşın altında çocukları olmaları halinde çocuk yardımı yapılmaktadır. Diğer bölümlerde yer verildiği üzere Ulusal Sigorta kapsamında sayılan sigorta kolları için sigortalıların gelirleri üzerinden hesaplanan bir prim ödemesi yapmaları beklenmektedir. Ancak Ulusal Çocuk Yardımları Yasası (AKW) çerçevesindeki çocuk yardımları için herhangi bir prim ödemesi gerekmemekte, başka bir ifadeyle bu sigorta kolunun masrafları Hollanda Hükümeti tarafından karşılanmaktadır.
Sigortalılar kendi çocukları için söz konusu yardımdan faydalanabilecekleri gibi evlat edindikleri, koruma altına aldıkları veya bakım ve büyütme sorumluluğunu üstlendikleri çocuklar için de faydalanabilirler. Yardım miktarı 6 ve 12 yaşlar itibariyle artış göstermekte olup çocuk sayısı bakımından herhangi bir kısıtlama öngörülmemiştir.
0-5 yaş: 202,23 Avro
6-11 yaş: 245,57 Avro
12-17 yaş: 288,90 Avro
Yukarıda miktarları verilen çocuk yardımları her çeyrek başında (Ocak, Nisan, Temmuz ve Ekim aylarında) Hollanda Sosyal Güvenlik Kurumu (SVB) tarafından ödenmektedir. Diğer taraftan, engellilik gibi bir sebebe bağlı olarak aileleri ile birlikte yaşayamayan çocuklar için iki katına kadar yardım uygulanabilmektedir. Ayrıca, çocukları için bakım hizmeti alan kişiler için belirli şartlarla çocuk bakım yardımı; düşük gelirli ailelere ise çocuğa ilişkin bütçe adı altında çeşitli yardımlar ve ödenekler de sağlanmaktadır.