OECD’nin Kuruluşu, Amacı, OECD’ye Üye Ülkeler

İktisadi İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD), demokratik yapılara ve piyasa ekonomisine sahip 35 ülkenin küreselleşmenin ekonomik, sosyal ve yönetim sorunlarını çözmek ve bu sürecin fırsatlarından faydalanmak üzere müştereken çalıştıkları bir forumdur. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra Avrupa’yı yeniden imar etmek amacıyla yapılan yardımların eşgüdümünü sağlamak amacıyla 1948 yılında oluşturulan Avrupa Ekonomik İşbirliği Teşkilatı’nın (OEEC) görevini tamamlaması ertesinde, 14 Aralık 1960 tarihinde Paris’te imzalanan anlaşma ile kurulmuştur. Anlaşma 30 Eylül 1961 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

OECD’nin amacı ülke hükümetlerine mali istikrarı korumada destek olmak, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi, istihdam artışını ve yüksek yaşam standartlarını sağlamada yardım etmek, böylece dünya ekonomisinin kalkınmasına katkı sağlamaktır.

OECD'ye 2017 yılı itibariyle 35 ülke üyedir. Türkiye, OECD’nin 20 kurucu üyesinden biri olup diğer kurucu ülkeler şunlardır: ABD, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Danimarka, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya İzlanda, Kanada, Lüksemburg, Norveç, Portekiz ve Yunanistan. OECD'ye sonradan katılan ülkeler ise şunlardır: Japonya (1964), Finlandiya (1969), Avustralya (1971), Yeni Zelanda (1973), Meksika (1994), Çek Cumhuriyeti (1995), Macaristan (1996), Polonya (1996), Kore Cumhuriyeti (1996), Slovakya (2000) Şili, Slovenya, İsrail Estonya(2010) ve Letonya (2016).

OECD analitik deneyimini ve birikmiş tecrübesini son yıllarda OECD’ye üye olmayan ancak pazar ekonomisine sahip 70'in üzerindeki kalkınan ve gelişmekte olan ülkeye taşımaktadır. Bölgeler itibarıyla (Avrupa-Kafkaslar-Orta Asya-Orta Doğu- Kuzey Afrika ve Afrika Kıtasının diğer bölgelerinde) ortak çalışmalar yürütülmektedir. Küreselleşmeyle birlikte OECD çalışmalarının her bir üye ülkede belirli bir alanı ayrı ayrı incelemektense belirli alandaki politikaların üye ülkeleri ve OECD alanı dışındaki diğer ülkeleri topluca nasıl etkilediği üzerinde yoğunlaştırmaya başlamıştır. Öte yandan, G 20 platformuna yaptığı çalışmalarla da katkı vermektedir.

OECD temel ilkeleri ve üyelik şartları, demokrasi, insan haklarına ve yurttaş özgürlüğüne bağlılık, açık pazar ekonomisi çerçevesinde istikrarlı gelişme olarak sıralanabilir.

OECD ekonomik gelişme ve refahın sağlanması amacıyla kamu politikalarının hemen her alanında teknik çalışmalar yürütmektedir. Makroekonomik politikalar başta olmak üzere; ticaret; tarım; vergi; finans; rekabet; eğitim; sağlık; çevre; sanayi; teknoloji, yeşil büyüme, sürdürülebilir kalkınma, istihdam, sosyal güvenlik ve uluslararası göç gibi hükümetlerin politika oluşturdukları çok geniş bir sahada faaliyet göstermektedir. Teşkilatın temel hedefi, bahse konu alanlarda üyelerini en güncel veri ve analizler ışığında en iyi politika seçenekleriyle donatmak, bu kapsamda küresel sorunlar için de gerekli çözümleri üretmektir.

OECD’nin Yapısı ve Organları

OECD'nin başlıca organları şunlardır:

• Konsey
• Komiteler
• Sekreterya

Konsey: Yönetim ve karar organıdır. Konsey her üye ülkeden birer temsilci ile Avrupa Komisyonu temsilcisinden oluşmaktadır. Düzenli olarak Daimi Temsilciler düzeyinde toplanır. Genel Sekreter Konseyin başkanıdır. Konsey Genel Sekreterliğin tavsiyelerini karara bağlar. Konsey yılda bir kez önemli konuları tartışmak için ve OECD çalışmalarının önceliklerini belirlemek üzere Bakanlar düzeyinden toplanmaktadır. Konsey'de kararlar oybirliği ile alınır.

Komiteler: 35 ülkenin temsilcileri, fikir alışverişinde bulunmak ve ekonomi, ticaret, bilim, istihdam, eğitim ve mali piyasalar gibi önemli politika alanlarındaki gelişmeleri incelemek için uzmanlaşmış komitelerde bir araya gelmektedirler. Halen Örgüt bünyesinde 250'den fazla komite, çalışma grubu ve uzmanlar grubu bulunmaktadır. Üye ülkelerin yanı sıra davet edildikleri veya talepkâr oldukları takdirde üye olmayan ülkeler ve uluslararası örgütler de gözlemci veya katılımcı statüsüyle toplantılarda yer alabilmektedir. Yıllık 40.000 kadar ülke temsilcisi toplantılara katılım sağlamaktadır.

Sekreterya: Yaklaşık 2500 OECD görevlisi Paris'te komitelerin faaliyetlerine destek olmak için çalışmaktadır. 12 adet Direktörlükte görevli ekonomist, hukukçu, bilim adamı ve farklı meslekten uzman, araştırma ve incelemeleri gerçekleştirmektedir. Sekretaryanın başkanlığını Genel Sekreter deruhte etmektedir ve kendisine dört Genel Sekreter Yardımcısı destek vermektedir. Genel Sekreter ulusal temsilcilerle Sekretarya arasındaki temel bağı sağlayan Konsey'e de başkanlık etmektedir. Halen görevde olan Genel Sekreter Angel Gurria'dır.

OECD’nin Bütçesi

OECD’nin 2017 yılı bütçesi 374 milyon Avro’dur. Bu bütçenin 200,1 milyon Avrosu üye ülkelerin ekonomik büyüklüğüne bağlı zorunlu olarak yaptıkları katkılardan oluşmaktadır (Part I). Ülkeler bakımından 2017 yılında en büyük katkıyı ABD (%20,6) ardından Japonya (%9,4) ve ardından Almanya (%7,4) sağlamıştır. Ülkemizin 2017 katkısı zorunlu bütçenin %2’si  kadardır. Gönüllülük esasına göre katılıma açık programların bütçesi (Part II) ise 97,7 milyon Avro’dur.

Ülkemiz, OECD’nin kurucu 20 üyesinden biri olarak OECD çalışmalarına aktif şekilde katılmakta ve katkı sağlamaktadır. Daimî Temsilciliğimiz 1961 yılından önce OEEC nezdinde, daha sonra 1961’den itibaren de OECD nezdinde faaliyet göstermektedir. Daimî Temsilciliğimiz bünyesinde Dışişleri Bakanlığı dışında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Maliye Bakanlığı, Hazine Müsteşarlığı ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası kadroları bulunmaktadır.

Bakanlığımız – OECD İlişkileri

Bakanlığımız OECD bünyesinde görev yapan ihtisas komitelerinden “İstihdam, İşgücü ve Sosyal İşler Komitesi (ELSA)”nin ulusal düzeyde eşgüdümünden sorumludur. Komite, işgücü piyasası politikalarının izlenmesi ve değerlendirilmesi, sosyal ve sağlık politikalarında yeni yönelimlerin belirlenmesi ve uluslararası göçün emek piyasasına etkileri gibi sosyal politikalardan sorumlu olup; bu alanda çalışmalar yapmaktadır. Komiteye bağlı olarak görev yapan üç çalışma grubu ve bir program bulunmaktadır. Bunlar; Göç Çalışma Grubu, İstihdam Çalışma Grubu, Sosyal Politika Çalışma Grubu’dur. ELSA Komitesi bünyesinde gerçekleştirilen toplantılara Bakanlığımız ve bağlı kuruluşlarından katılım sağlanmakta olup, gerekli raporlamaların yapılması, soru ve anket formlarının doldurulması DİYİH Genel Müdürlüğü koordinasyonunda yürütülmektedir.

Bakanlığımız ayrıca KOSGEB’in ulusal eşgüdüm sorumluluğunda olan “Yerel Ekonominin ve İstihdamın Geliştirilmesi Görev Gücü (LEED)” MEB’in sorumluluğunda olan “Eğitim Politikaları Komitesi”nde ilgili kurumlar arasında yer almaktadır.

OECD'nin Bakanlığımız görev alanına giren konularda yürüttüğü çalışmalar yakından izlenerek düzenlenen toplantılara katılım sağlanmakta, ülkemiz mevzuatı ve uygulamaları ile diğer ilgili konularda istenilen bilgi, belge ve görüşler hazırlanarak OECD'ye iletilmektedir.

İstihdam, Çalışma ve Sosyal İşler Komitesi (ELSA)

Nüfusun ve işgücünün yaşlanması, işsizliğin artması ve yoksulluğun neden olduğu göçün ülke ekonomilerine artan etkileri İstihdam, Çalışma ve Sosyal İşler Komitesi’nin temel çalışma alanlarıdır. Komite, istihdam, sosyal uyum, göç ve sağlık alanlarında yapılan çalışmalarla üye ülkelere istatistiksel bilgi ve analizler yoluyla politika önerilerinde bulunmakta, Hükümetlerin, iş çevrelerinin, sivil toplum temsilcilerinin ve akademisyenlerin bir araya getirilmesiyle bilgi, görüş ve deneyimlerin paylaşıldığı bir forum oluşturmaktadır.

Komite çalışmalarında üye ülkelerdeki istihdam oranlarının ve  verimliliğin arttırılması; nüfusun yaşlanmasıyla ortaya çıkan sorunların çözümü amacıyla sosyal güvenlik sistemlerinin modernleştirilmesi; çalışanların niteliklerinin arttırılması; hem gönderen hem kabul eden ülkelerin çıkarları doğrultusunda uluslararası göçün yönetimi; yüksek performanslı sağlık sistemlerinin geliştirilmesi; emeklilik yaşının yükseltilmesi; kadınlar, göçmenler ve “az kalifiye işçiler” gibi işgücü pazarında yeterince temsil edilmeyen kesimlerin iş hayatına kazandırılması ve çalışanların kariyer açısından geliştirilmesi gibi konular ele alınmaktadır.

Komite ayrıca uluslararası göç eğilimlerini izlemekte, uluslararası göçün kontrol altında tutulması amacıyla neler yapılabileceği hususunu değerlendirmekte, göçün sosyal ve ekonomik etkileri vb. konuları irdeleyerek politika önerileri geliştirmektedir.