GENEL BİLGİLER
.....
YAŞLILIK SİGORTASI
Primleri toplayan ve aylıkları ödeyen kurum farklı ise bu kurumların her birinin ismi ve görevi belirtilecektir. Bakanlık(lar)/Kurum(lar)ın resmi web adresleri yazılacaktır.
Azerbaycan Cumhuriyeti
Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı’na bağlı Devlet Sosyal Müdafaa Fondu
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun
http://www.mlspp.gov.az/az/pages/4/24/information/80
http://e-qanun.az/framework/3813
A.C. Emeklilik Hakkında Kanun (Emek Pensiyaları Hakkında Kanun)
A.C. Sosyal Sigortalar Hakkında Kanun gereği, sigorta primleri işçi ve işveren tarafından karşılanmaktadır. Oransal olarak herhangi bir devlet katkısı bulunmamaktadır. Fakat, Kanunla belirlenen A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu’nun Bütçesine Devlet Bütçesinden her sene transfer yapılmaktadır. Söz konusu devlet katkısı, Fon’un bütçe dengesini sağlamak, prim karşılığı olmadan, özellikle Sovyetler döneminde çalışmış emeklilerin aylıklarının karşılanması için yapılmaktadır.
İşverenler çalıştırdığı sigortalılara ilişkin sigorta primlerini hesap ederek takip eden ayın en geç 15’ine kadar A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu’nun banka hesaplarına yatırır. Her üç ayı takip eden ayın 20’sine kadar ise (Nisan, Temmuz, Ekim, Ocak) işveren kendisine verilen elektronik şifre ile işçilerin adlarını, sigorta numaralarını ve aylık maaşlarını ay bazında Kurumun sitemine işler.
A.C. İş Kanunun 14. Maddesi gereği; iş sözleşmesi ile çalışanlar, memurlar, kamu çalışanları vb. durumda çalışanlar aylık ücretlerinin %22’si işveren, %3’ü işçi payı olmak üzere toplam %25 zorunlu devlet sosyal sigorta primi ödenir.
Ev işlerinde çalışanların (özel şoför, temizlikçi, çocuk bakıcısı vb.) aylık kazançlarının %20’si oranında çalıştıran tarafından zorunlu devlet sosyal sigorta primi ödenir.
Verimli toprak sahipleri toprak kalitesi, dönümü ve yerleşim bölgesine göre belirlenen oranlarda zorunlu devlet sosyal sigorta primi öder.
Ayrıca, çeşitli meslek sahipleri (noter, avukat, serbest muhasebeci vd.) gelirlerine göre uygulanan oranlarla zorunlu devlet sosyal sigorta primi öder.
A.C. Emeklilik Hakkında Kanun
Madde 7. Yaşlılık aylığının bağlanması şartları
63 yaşına gelmiş erkeklerin ve 60 yaşına gelmiş kadınların toplam prim tutarı, asgari emekli aylığı tutarından az olmayacak şekilde aylık bağlanmasına imkan sağladığında sigortalı süresine bakılmaksızın; bu tutar aylık bağlanmasına imkan vermediğinde ise en az 25 yıl sigorta stajı (prim ödeme) olduğunda (01 Haziran 2017 tarihine kadar yaşlılık aylığı bağlanmış kişiler istisna olmakla) yaşlılık aylığı alma hakkı vardır.
Not: Kanunun 7. maddesinde belirtilen erkeklerin yaş haddi 01 Temmuz 2017’den başlayarak 01 Temmuz 2021 tarihine kadar, kadınların yaş haddi 01 Temmuz 2017’den başlayarak 01 Temmuz 2027 tarihine kadar her yıl 6 ay artırılır. (Sonuçta kadın ve erkekler için emeklilik yaşı 65 yaş olarak belirlenmiş olacak)
A.C. Emeklilik Hakkında Kanun
Madde 7. Yaşlılık aylığının bağlanması şartları
63 yaşına gelmiş erkeklerin ve 60 yaşına gelmiş kadınların toplam prim tutarı, asgari emekli aylığı tutarından az olmayacak şekilde aylık bağlanmasına imkan sağladığında sigortalı süresine bakılmaksızın; bu tutar aylık bağlanmasına imkan vermediğinde ise en az 25 yıl sigorta stajı (prim ödeme) olduğunda (01 Haziran 2017 tarihine kadar yaşlılık aylığı bağlanmış kişiler istisna olmakla) yaşlılık aylığı alma hakkı vardır.
Not: Kanunun 7. maddesinde belirtilen erkeklerin yaş haddi 01 Temmuz 2017’den başlayarak 01 Temmuz 2021 tarihine kadar, kadınların yaş haddi 01 Temmuz 2017’den başlayarak 01 Temmuz 2027 tarihine kadar her yıl 6 ay artırılır. (Sonuçta kadın ve erkekler için emeklilik yaşı 65 yaş olarak belirlenmiş olacak)
Çeşitli meslek alanlarında çalışan; engelli çocuğu olan; 5 çocuğu olan vb. özel durumda olanların emeklilik yaşlarında değişiklikler yapılabilmektedir.
A.C. Emeklilik Hakkında Kanun
Madde 10. Yaşlılık aylığının miktarı
(TSP x %90) / 144 = Emekli Aylığı
TSP: Bireysel hesapta biriken toplam sigorta primi tutarı
144: Öngörülen ömür/ödeme ay sayısı (12 yıl x 12 ay)
Ödenen toplam sigorta primleri ülke bazında açıklanan aylık ortalama ücretlerin yıllık artış oranına göre güncellenir ve bağlanan emekli aylığı güncellenmiş miktar üzerinden hesaplanır.
Azerbaycan’da ikinci ayak emeklilik sistemi bulunmamakta ve zorunlu devlet sosyal sigorta sistemi uygulanmaktadır. Ancak, özel sigorta şirketlerinin uyguladığı isteğe bağlı hayat sigortası bulunmaktadır.
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanunu zorunlu ve gönüllü (ilave) sosyal sigortayı düzenlemektedir. Sigortalı olmak çalışmak veya gelir elde etmek esaslıdır.
Sigortalı olma yaşı, A.C. İş Kanunu ile belirlenmiştir. Şöyle ki, söz konusu Kanunun 42. Maddesinde, 15 yaşına gelmiş her bir kişi iş sözleşmesinin tarafı olabilir, denmektedir. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun gereği de, iş sözleşmesi imzalamış işçinin sigorta kaydının yapılması zorunludur.
Sigortalılar çalışmadığı sürelerde kendiler tarafından sosyal sigorta sistemine düzenli olarak prim ödeyememektedirler. Ancak, emeklilik yaşına gelindiğinde, toplanan sigorta prim tutarı 144’e bölündüğünde asgari emekli aylığı tutarının altında olursa, eksik kalan kısmı sigortalı tarafından isteğe bağlı olarak ödenerek bu tutar tamamlanabilir.
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun’da borçlanılabilecek süreler, sigortalı olarak değerlendirilen süreler kavramı yer almamaktadır. Sadece, toplam prim tutarı asgari emekli aylığı tutarından az olmayacak şekilde aylık bağlanmasına imkan sağlamadığında, sigortalı isteğe bağlı olarak gereken miktarı tamamlamak için ödeme yapabilir.
A.C. Emeklilik Hakkında Kanunda, sigortalı olarak değerlendirilen süreler belirtilmiştir:
Zorunlu askerlik hizmeti dönemi, kanunsuz tutukluluk, hapis dönemi, haksız yere işten çıkarılma sonucu çalışılmayan süreler, askerler (zabit, subay vd.) ile birlikte oturan eşlerin kendi meslekleri doğrultusunda çalışma imkanı bulamadığı süreler, işsizlik ödeneği alınan veya işsizin yeniden mesleki eğitim aldığı süreler vb.
İki ülke arasındaki mevcut Sosyal Güvenlik Sözleşmesi çerçevesinde her iki ülkede geçen sigortalılık süreleri hizmet bileştirmesine tabi tutulabilmektedir. Hizmet birleştirmesi için şahsın ikamet ettiği ülkedeki sosyal güvenlik kurumuna (Türkiye’de SGK, Azerbaycan’da Devlet Sosyal Müdafaa Fonu) sigorta kartı, varsa 2006 yılı öncesi Azerbaycan’da çalışırken kullandığı çalışma kitapçığı ile başvurması gerekmektedir. Söz konusu başvuru doğrultusunda Kurumlar kendi aralarında yazışma yaparak birleştirmeyi gerçekleştirebilmektedir.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 16. Maddesi:
“Sigortalılık Sürelerinin Birleştirilmesi
1. Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım alma hakkının meydana gelmesi, korunması veya yeniden kazanılmasının belirli sigortalılık sürelerinin tamamlanmasına bağlı olduğu hallerde, bir Tarafın Yetkili Kurumu diğer Taraftaki sigortalılık sürelerini, aynı zamana rastlamamak şartı ile kendi mevzuatına uygun olarak kabul eder.
2. Şahsın, bu maddenin 1 inci bendinin uygulanması sonucu yardıma hak kazanmadığı durumlarda Yetkili Kurum, Tarafların sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış bulundukları üçüncü bir ülkedeki sigortalılık sürelerini de birleştirir.
3. Taraflardan birinin mevzuatına göre sigortalı olarak ilk işe alınma zamanı, yardım hakkının korunması veya tekrar kazanılması şartlarının tespit edilmesinde, diğer Taraftaki süreler ve ilk işe başlama tarihi dikkate alınır.”
Yaşlılık sigortası kapsamında Azerbaycan yasaları gereği ödenen primlerin iadesi ya da transferi mümkün değildir.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin İdari Anlaşmanın:
“MADDE 15
Sözleşmenin 18 inci maddesinin 1 inci ve 2 nci fıkralarına istinaden, hesaplanan yardımlar; (bağlanan aylıklar)
Bir Taraf Ülkenin Yetkili Kurumunca, diğer Taraf Ülkesinde veya üçüncü bir ülkede ikamet eden ilgililere veya hak sahiplerine doğrudan doğruya Yetkili Kurum tarafından ve bu Kurumun uyguladığı mevzuatta öngörülen vadelerde milletlerarası posta veya banka havalesiyle ödenir.
Posta ve bankaca yapılacak masraflar, ilgililerin aylıklarından mahsup edilir.”
ÖLÜM SİGORTASI
Azerbaycan Cumhuriyeti
Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı’na bağlı Devlet Sosyal Müdafaa Fondu
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun
http://www.mlspp.gov.az/az/pages/4/24/information/80
http://e-qanun.az/framework/3813
A.C. Emeklilik Hakkında Kanun (Emek Pensiyasları Hakkında Kanun)
A.C. Sosyal Sigortalar Hakkında Kanun gereği, sigorta primleri işçi ve işveren tarafından karşılanmaktadır. Oransal olarak herhangi bir devlet katkısı bulunmamaktadır. Fakat, Kanunla belirlenen A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu’nun Bütçesine Devlet Bütçesinden her sene transfer yapılmaktadır. Söz konusu devlet katkısı, Fon’un bütçe dengesini sağlamak, prim karşılığı olmadan çalışmış emeklilerin aylıklarının karşılanması için yapılmaktadır.
İşverenler çalıştırdığı sigortalılara ilişkin sigorta primlerini hesap ederek takip eden ayın en geç 15’ine kadar A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu’nun banka hesaplarına yatırır. Her üç ayı takip eden ayın 20’sine kadar ise (Nisan, Temmuz, Ekim, Ocak) işveren kendisine verilen elektronik şifre ile işçilerin adlarını, sigorta numaralarını ve aylık maaşlarını ay bazında Kurumun sitemine işler.
A.C. İş Kanunun 14. Maddesi gereği; iş sözleşmesi ile çalışanlar, memurlar, kamu çalışanları vb. durumda çalışanlar için aylık ücretlerinin %22’si işveren, %3’ü işçi payı olmak üzere toplam %25 oranında (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası) zorunlu devlet sosyal sigorta primi işverenlerce ödenir.
Ev işlerinde çalışanların (özel şoför, temizlikçi, çocuk bakıcısı vb.) aylık kazançlarının %20’si oranında çalıştıran tarafından zorunlu devlet sosyal sigorta primi ödenir.
Verimli toprak sahipleri toprak kalitesi, dönümü ve yerleşim bölgesine göre belirlenen oranlarda zorunlu devlet sosyal sigorta primi öder.
Ayrıca, çeşitli meslek sahipleri (noter, avukat, serbest muhasebeci vd.) gelirlerine göre uygulanan oranlarda zorunlu devlet sosyal sigorta primi öder.
A.C. Emekli Aylıkları Hakkında Kanun gereği; toplam sigorta süresi 5 yıldan az olmamak kaydıyla, çalışılabilir yaş döneminin her tam yılı için 4 ay sigorta süresi olduğunda aylık bağlanır.
A.C. Emekli Aylıkları Hakkında Kanun:
Madde 14. Aile başçısını kaybetmeye göre aylık (ölüm aylığı) alma hakkı olan aile üyeleri :
- ölmüş kişilerin evlatları:
- 18 yaşından küçük
- 18 yaşından küçükken malul olmuş 18 yaşından
büyük maluller;
- 23 yaşına kadar eğitim görenler;
- baba, anne, eş emekli yaşına gelmişse, veya I veya II. derece malulse;
- yaşından ve çalışma becerisinden asılı olmayarak velilerinden biri veya eş, büyükanne, dede, kardeş, ölmüş aile reisinin 8 yaşından küçük çocuklarına, kardeşlerine, torunlarına bakıyorsa ve çalışmıyorsa.
Ölüm aylığı hak sahipleri arasında eşit oranlarla bağlanır.
- ölmüş kişilerin evlatları:
- 18 yaşına kadar;
- 18 yaşından küçükken malul olmuş 18 yaşından
Sonraki sürelerde de;
- eğitim görenler 23 yaşına kadar;
- baba, anne, eş emekli yaşına gelmişse süre sınırı
olmaksızın;
- I veya II derece malulse malullük devam ettiği
sürece;
- yaşına ve çalışma becerisine bakılmaksızın velilerinden biri veya eş, büyükanne, dede, kardeş, ölmüş aile reisinin 8 yaşından küçük çocuklarına, kardeşlerine, torunlarına bakıyorsa ve çalışmıyorsa;
Aylık bağlanır.
Azerbaycan’da ikinci ayak emeklilik sistemi bulunmamakta ve zorunlu devlet sosyal sigorta sistemi uygulanmaktadır. Ancak, özel sigorta şirketlerinin uyguladığı isteğe bağlı hayat sigortası bulunmaktadır.
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanunu zorunlu ve gönüllü (ilave) sosyal sigortayı düzenlemektedir. Sigortalı olmak çalışmak veya gelir elde etmek esaslıdır.
Sigortalı olma yaşı, A.C. İş Kanunu ile belirlenmiştir. Şöyle ki, söz konusu Kanunun 42. Maddesinde, 15 yaşına gelmiş her bir kişi iş sözleşmesinin tarafı olabilir, denmektedir. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun gereği de, iş sözleşmesi imzalamış işçinin sigorta kaydının yapılması zorunludur.
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun’da borçlanılabilecek süreler, sigortalı olarak değerlendirilen süreler kavramı yer almamaktadır. Sadece, toplam prim miktarı asgari emekli aylığı miktarından az olmayan aylık bağlanmasına imkan sağlamadığında, sigortalı isteğe bağlı olarak gereken miktarı tamamlamak için ödeme yapabilir.
A.C. Emeklilik Hakkında Kanununda, sigortalı olarak değerlendirilen süreler belirtilmiştir:
Zorunlu askerlik hizmeti dönemi, kanunsuz tutukluluk, hapis dönemi, haksız yere işten çıkarılma sonucu çalışılmayan süreler, askerler (zabit, subay vd.) ile birlikte oturan eşlerinin kendi meslekleri doğrultusunda çalışma imkânı bulamadığı süreler, işsizlik ödeneği alınan veya işsizin yeniden mesleki eğitim aldığı süreler vb.
İki ülke arasındaki mevcut Sosyal Güvenlik Sözleşmesi çerçevesinde her iki ülkede geçen sigortalılık süreleri hizmet bileştirmesine tabi tutulabilmektedir. Hizmet birleştirmesi için hak sahibinin ikamet ettiği ülkedeki sosyal güvenlik kurumuna (Türkiye’de SGK, Azerbaycan’da Devlet Sosyal Müdafaa Fonu) ölen aile reisinin sigorta kartı, varsa 2006 yılı öncesi Azerbaycan’da çalışırken kullandığı çalışma kitapçığı ile başvurması gerekmektedir. Söz konusu doğrultusunda Kurumlar kendi aralarında yazışma yaparak birleştirmeyi gerçekleştirebilmekteler.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 16. Maddesi:
“Sigortalılık Sürelerinin Birleştirilmesi
1. Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım alma hakkının meydana gelmesi, korunması veya yeniden kazanılmasının belirli sigortalılık sürelerinin tamamlanmasına bağlı olduğu hallerde, bir Tarafın Yetkili Kurumu diğer Taraftaki sigortalılık sürelerini, aynı zamana rastlamamak şartı ile kendi mevzuatına uygun olarak kabul eder.
2. Şahsın, bu maddenin 1 inci bendinin uygulanması sonucu yardıma hak kazanmadığı durumlarda Yetkili Kurum, Tarafların sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış bulundukları üçüncü bir ülkedeki sigortalılık sürelerini de birleştirir.
3. Taraflardan birinin mevzuatına göre sigortalı olarak ilk işe alınma zamanı, yardım hakkının korunması veya tekrar kazanılması şartlarının tespit edilmesinde, diğer Taraftaki süreler ve ilk işe başlama tarihi dikkate alınır.”
Ölüm sigortası kapsamında Azerbaycan yasaları gereği ödenen primlerin iadesi ya da transferi mümkün değildir.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin İdari Anlaşmanın:
“MADDE 15
Sözleşmenin 18 inci maddesinin 1 inci ve 2 nci fıkralarına istinaden, hesaplanan yardımlar; (bağlanan aylıklar)
Bir Taraf Ülkenin Yetkili Kurumunca, diğer Taraf Ülkesinde veya üçüncü bir ülkede ikamet eden ilgililere veya hak sahiplerine doğrudan doğruya Yetkili Kurum tarafından ve bu Kurumun uyguladığı mevzuatta öngörülen vadelerde milletlerarası posta veya banka havalesiyle ödenir.
Posta ve bankaca yapılacak masraflar, ilgililerin aylıklarından mahsup edilir.”
MALULLÜK SİGORTASI
Sigorta kolu ayrımı olmaksızın (malulluk, yaşlılık ve ölüm) prim toplayan ve aylık bağlayan Kurum:
Azerbaycan Cumhuriyeti
Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı’na bağlı Devlet Sosyal Müdafaa Fondu
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun
http://www.mlspp.gov.az/az/pages/4/24/information/80
http://e-qanun.az/framework/3813
A.C. Emeklilik Hakkında Kanun (Emek Pensiyasları Hakkında Kanun)
A.C. Sosyal Sigortalar Hakkında Kanun gereği, sigorta primleri işçi ve işveren tarafından karşılanmaktadır. Oransal olarak herhangi bir devlet katkısı bulunmamaktadır. Fakat, Kanunla belirlenen A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu’nun Bütçesine Devlet Bütçesinden her sene transfer yapılmaktadır. Söz konusu devlet katkısı, Fon’un bütçe dengesini sağlamak, prim karşılığı olmadan çalışmış emeklilerin aylıklarının karşılanması için yapılmaktadır.
İşverenler çalıştırdığı sigortalılara ilişkin sigorta primlerini hesap ederek takip eden ayın en geç 15’ine kadar A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu’nun banka hesaplarına yatırır. Her üç ayı takip eden ayın 20’sine kadar ise (Nisan, Temmuz, Ekim, Ocak) işveren kendisine verilen elektronik şifre ile işçilerin adlarını, sigorta numaralarını ve aylık maaşlarını ay bazında Kurumun sitemine işler.
A.C. İş Kanunun 14. Maddesi gereği; iş sözleşmesi ile çalışanlar, memurlar, kamu çalışanları vb. durumda çalışanlar aylık ücretlerinin %22’si işveren, %3’ü işçi payı olmak üzere toplam %25 zorunlu devlet sosyal sigorta primi ödenir.
Ev işlerinde çalışanların (özel şoför, temizlikçi, çocuk bakıcısı vb.) aylık kazançlarının %20’si oranında çalıştıran tarafından zorunlu devlet sosyal sigorta primi ödenir.
Verimli toprak sahipleri toprak kalitesi, dönümü ve yerleşim bölgesine göre belirlenen oranlarda zorunlu devlet sosyal sigorta primi öder.
Ayrıca, çeşitli meslek sahipleri (noter, avukat, serbest muhasebeci vd.) gelirlerine göre uygulanan oranlarda zorunlu devlet sosyal sigorta primi öder.
A.C. Emekli Aylıkları Hakkında Kanun gereği (Madde 12); 1. Derece malullere malullük aylığı, toplam sigorta süresi 5 yıldan az olmamak kaydıyla, çalışılabilir yaş döneminin her tam yılı için 4 ay sigorta süresi olduğunda bağlanır. 2. ve 3. derece malullere malullük aylığı, toplanan sigorta miktarının asgari aylığı bağlanmasını sağlayacak miktarda olması halinde, bu maddede belirtilen sigorta süresi olduğunda bağlanır.
A.C. Emekli Aylıkları Hakkında Kanun
Madde 11:
Malullük aylığı, sigortalının hastalık veya hasar sonucu oluşan zihinsel veya fiziksel kusurlar nedeniyle çalışma becerisinin kısıtlanması halinde bağlanır.
Malullük dereceleri, malullüğün veya 18 yaşına kadar sağlık imkânlarının kısıtlanmasının nedenleri, süresi A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı tarafından mevzuata uygun olarak belirlenir.
A.C. Emekli Aylıkları Hakkında Kanun gereği (Madde 12); 1. Derece malullere malullük aylığı, toplam sigorta süresi 5 yıldan az olmamak kaydıyla, çalışılabilir yaş döneminin her tam yılı için 4 ay sigorta süresi olduğunda bağlanır. 2. ve 3. derece malullere malullük aylığı, toplanan sigorta miktarının asgari aylığı bağlanmasını sağlayacak miktarda olması halinde, bu maddede belirtilen sigorta süresi olduğunda bağlanır.
Malullük dereceleri hastalık grupları ve uzuv kayıplarına göre üç grupta belirlenmektedir.
Malullük raporlarında belirlenen kontrol muayenesine kadar malullük aylığı ödenir. Bu muayeneler sonucunda devamına karar verilir ise, aylık ödenmesine devam edilir.
Azerbaycan’da ikinci ayak emeklilik sistemi bulunmamakta ve zorunlu devlet sosyal sigorta sistemi uygulanmaktadır. Ancak, özel sigorta şirketlerinin uyguladığı isteğe bağlı hayat sigortası bulunmaktadır.
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanunu zorunlu ve gönüllü (ilave) sosyal sigortayı düzenlemektedir. Sigortalı olmak çalışmak veya gelir elde etmek esaslıdır.
Sigortalı olma yaşı, A.C. İş Kanunu ile belirlenmiştir. Şöyle ki, söz konusu Kanunun 42. Maddesinde, 15 yaşına gelmiş her bir kişi iş sözleşmesinin tarafı olabilir, denmektedir. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun gereği de, iş sözleşmesi imzalamış işçinin sigorta kaydının yapılması zorunludur.
A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun’da borçlanılabilecek süreler, sigortalı olarak değerlendirilen süreler kavramı yer almamaktadır. Sadece, toplam prim miktarı asgari emekli aylığı miktarından az olmayan aylık bağlanmasına imkan sağlamadığında, sigortalı isteğe bağlı olarak gereken miktarı tamamlamak için ödeme yapabilir.
A.C. Emeklilik Hakkında Kanununda, sigortalı olarak değerlendirilen süreler belirtilmiştir:
Zorunlu askerlik hizmeti dönemi, kanunsuz tutukluluk, hapis dönemi, haksız yere işten çıkarılma sonucu çalışılmayan süreler, askerler (zabit, subay vd.) ile birlikte oturan eşlerinin kendi meslekleri doğrultusunda çalışma imkânı bulamadığı süreler, işsizlik ödeneği alınan veya işsizin yeniden mesleki eğitim aldığı süreler vb.
İki ülke arasındaki mevcut Sosyal Güvenlik Sözleşmesi çerçevesinde her iki ülkede geçen sigortalılık süreleri hizmet bileştirmesine tabi tutulabilmektedir. Hizmet birleştirmesi için şahsın ikamet ettiği ülkedeki sosyal güvenlik kurumuna (Türkiye’de SGK, Azerbaycan’da Devlet Sosyal Müdafaa Fonu) ölen aile reisinin sigorta kartı, varsa 2006 yılı öncesi Azerbaycan’da çalışırken kullandığı çalışma kitapçığı ile başvurması gerekmektedir. Söz konusu doğrultusunda Kurumlar kendi aralarında yazışma yaparak birleştirmeyi gerçekleştirebilmekteler.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin 16. Maddesi:
“Sigortalılık Sürelerinin Birleştirilmesi
1. Taraflardan birinin mevzuatına göre yardım alma hakkının meydana gelmesi, korunması veya yeniden kazanılmasının belirli sigortalılık sürelerinin tamamlanmasına bağlı olduğu hallerde, bir Tarafın Yetkili Kurumu diğer Taraftaki sigortalılık sürelerini, aynı zamana rastlamamak şartı ile kendi mevzuatına uygun olarak kabul eder.
2. Şahsın, bu maddenin 1 inci bendinin uygulanması sonucu yardıma hak kazanmadığı durumlarda Yetkili Kurum, Tarafların sosyal güvenlik sözleşmesi imzalamış bulundukları üçüncü bir ülkedeki sigortalılık sürelerini de birleştirir.
3. Taraflardan birinin mevzuatına göre sigortalı olarak ilk işe alınma zamanı, yardım hakkının korunması veya tekrar kazanılması şartlarının tespit edilmesinde, diğer Taraftaki süreler ve ilk işe başlama tarihi dikkate alınır.”
Malullük sigortası kapsamında Azerbaycan yasaları gereği ödenen primlerin iadesi ya da transferi mümkün değildir.
Sosyal Güvenlik Sözleşmesinin uygulanmasına ilişkin İdari Anlaşmanın:
“MADDE 15
Sözleşmenin 18 inci maddesinin 1 inci ve 2 nci fıkralarına istinaden, hesaplanan yardımlar; (bağlanan aylıklar)
Bir Taraf Ülkenin Yetkili Kurumunca, diğer Taraf Ülkesinde veya üçüncü bir ülkede ikamet eden ilgililere veya hak sahiplerine doğrudan doğruya Yetkili Kurum tarafından ve bu Kurumun uyguladığı mevzuatta öngörülen vadelerde milletlerarası posta veya banka havalesiyle ödenir.
Posta ve bankaca yapılacak masraflar, ilgililerin aylıklarından mahsup edilir.”
KISA VADELİ SİGORTA KOLLARI
İş kazası ve meslek hastalığı, hastalık, analık sigorta kolları uygulanmaktadır.
İş kazası ve meslek hastalığı sigorta kolunda sorumlu kurum: yetkilendirilmiş özel sigorta şirketleri.
Hastalık ve analık sigorta kolları için sorumlu kurum: A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda Mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun”
http://e-qanun.az/framework/19789
“A.C. Sosyal Sigorta Hakkında Kanun”
İş kazası ve meslek hastalıkları primi işveren tarafından yetkilendirilmiş özel sigorta şirketlerinde yıllık veya aylık olarak ödenir.
Diğer kısa vadeli sigorta kollarından yapılan yardımlar için ise ayrıca prim alınmamakta olup, uzun vadeli sigorta kolları için alınan primlerden karşılanmaktadır.
İş kazası ve meslek hastalığı primleri aylık ücretin %2’sinden fazla olmamak üzere, işyerinde yapılan işin tehlike ve sınıf derecesine göre belirlenmektedir.
Diğer kısa vadeli sigorta kollarından yapılan yardımlar için ise ayrıca prim alınmamakta olup, uzun vadeli sigorta kolları için alınan (%22 işveren, %3 işçi payı olmak üzere toplam %25) primlerden karşılanmaktadır.
SAĞLIK HİZMETLERİ
Azerbaycan’da sağlık hizmeti A.C. Halkın Sağlığının Korunması Hakkında Kanun ile düzenlenmektedir. Devlet bütçesinden finanse edilen devlet hastanelerinde sağlık hizmeti ücretsizdir (uygulamada sıkıntılar yaşandığı gözlenmektedir). A.C. Zorunlu Sağlık Sigortası Kanunu ve yeni kurulan Zorunlu Sağlık Sigortası Devlet Ajansı olmasına rağmen henüz zorunlu genel sağlık sigortası sistemine geçilememiştir. Anılan Ajans tarafından üç ilde pilot uygulama gerçekleştirilmekte olup, prim karşılığı değil, bütçeden finanse edilen bir proje olarak hayata geçirilmektedir.
Tüm Azerbaycan vatandaşları devlet bütçesinden finanse edilen devlet hastanelerinde sağlık hizmetini ücretsiz almaktadırlar. (uygulamada sıkıntılar olduğu gözlenmektedir). İlaçlar ise cepten ödenme yöntemi ile karşılanmaktadır.
Bunun yanı sıra, özel hastanelerde acil dahil tüm hizmetler ücretlidir ve hastalar tarafından karşılanır.
HASTALIK SİGORTASI
Geçici işgöremezlik, hamilelik ve doğum için ödenek almak için enaz 6 ay sigortalılık süresi gerekmektedir.
Geçici işgöremezlik ödeneği, ilk 14 gün işveren tarafından, 15. günden itibaren ise (maksimum 6 ay), A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlı Devlet Sosyal Müdafaa Fonu tarafından, sigortalının son 12 ay ortalama günlük kazancına göre hesaplanarak ödenir.
Aylık maksimum ödenek miktarı asgari emekli aylığı miktarının 25 katından fazla olamaz.
İŞ KAZASI
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun”
İş kazası; işçinin işlevlerini yerine getirirken organlarının, dokularının aniden travma alması sonucu sağlık durumunun aniden ve keskin bozulması
Azerbaycan’da Türk, yerli veya yabancı işverence çalıştırılan tüm işçilerin iş kazaları ve meslek hastalıkları zorunlu sigorta primleri, işveren ve sigorta şirketi arasında imzalanmış sigorta sözleşmesi çerçevesinde işçinin aylık ücretine oranla işverence ödenir.
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun” gereği; iş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde sigorta şirketine bildirim yapma yükümlülüğü vardır.
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun” gereği;
İşçinin sorumlulukları:
- İş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymak,
- İş sözleşmesi yükümlerini yerine getirmek,
- Zorunlu sigorta sözleşmesinde belirtilen hususların değişmesi durumunda, 10 gün içinde işvereni bilgilendirmek.
İşverenin sorumlulukları:
- Sigorta şirketi ile sözleşme yapmak,
- Zorunlu sigorta sözleşmesinde belirtilen miktarda, şekilde ve sürede sigorta primini sigorta şirketine yatırmak,
- İşçinin kategori değişikliliğine ilişkin 10 gün içinde sigorta şirketini bilgilendirmek,
- İş kazalarını önleyici tedbirler almak, güvenli çalışma ortamı sağlamak,
- İş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde sigorta şirketine bildirim yapma vb.
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun” gereği;
Madde 16. Sigorta ödemesi
- aylık sigorta ödemesi;
- bir defalık sigorta ödemesi;
- ilave sigorta ödemesi.
MESLEK HASTALIĞI
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun”
Meslek hastalığı; yarasız ve zararlı üretim etkenlerinin sigortalının/işçinin bünyesine etkisi sonucunda oluşan kronik veya keskin hastalık;
Azerbaycan’da Türk, yerli veya yabancı işverence çalıştırılan tüm işçilerin iş kazaları ve meslek hastalıkları zorunlu sigorta primleri, işveren ve sigorta şirketi arasında imzalanmış sigorta sözleşmesi çerçevesinde işçinin aylık ücretine oranla işverence ödenir.
İlgili kurumların hazırladığı tutanak ile, yahut mahkeme kararı ile tespit yapılır. Ayrıca A.C. Çalışma Bakanlığınca verilen malullük kararı doğrultusunda da işlem yapılır.
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun” gereği;
İşçinin sorumlulukları:
- İş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymak,
- İş sözleşmesi yükümlerini yerine getirmek,
- Zorunlu sigorta sözleşmesinde belirtilen hususların değişmesi durumunda, 10 gün içinde işvereni bilgilendirmek.
İşverenin sorumlulukları:
- Sigorta şirketi ile sözleşme yapmak,
- Zorunlu sigorta sözleşmesinde belirtilen miktarda, şekilde ve sürede sigorta primini sigorta şirketine yatırmak,
- İşçinin kategori değişikliliğine ilişkin 10 gün içinde sigorta şirketini bilgilendirmek,
- İş kazalarını önleyici tedbirler almak, güvenli çalışma ortamı sağlamak,
- İş kazasının meydana geldiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde sigorta şirketine bildirim yapma vb.
“A.C. İş Kazaları ve Meslek Hastalıkları Sonucunda mesleki Çalışma Becerisinin Kaybedilmesi Hallerinden Zorunlu Sigorta Hakkında Kanun” gereği;
Madde 16. Sigorta ödemesi
- aylık sigorta ödemesi;
- bir defalık sigorta ödemesi;
- ilave sigorta ödemesi.
ANALIK SİGORTASI
Geçici işgöremezlik, hamilelik ve doğum için ödenek almak için enaz 6 ay sigortalılık süresi gerekmektedir.
Hamilelik ve doğum için işgöremezlik ödeneği;
Doğum için bir defalık ödenek;
3 yaşına kadar çocuğa bakım için ödenek;
ÇOCUK PARASI/ AİLE YARDIMLARI
Söz konusu yardımlar prim karşılığı olmayıp, A.C. Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığı tarafından yapılan başvuruların değerlendirilmesi sonucu ödenmektedir.
3 ve daha çok çocuk doğurup 8 yaşına kadar büyütmüş, yahut sağlık imkanları kısıtlı çocuğunu 8 yaşına kadar büyütmüş 57 yaşına gelmiş kadınlar, anne vefat etdiği, yahut annelik hakkından mahrum edildiği için 3 ve daha çok çocuğu veya sağlık imkanları kısıtlı çocuğunu evlenmeden tek başına 8 yaşına kadar büyüten 62 yaşına gelmiş erkekler, vefat etmiş kişinin 18 yaşından küçük (örgün eğitim görenler eğitimini bitirine kadar, fakat 23 yaştan çok olmamakla), yahut 18 yaşına gelene kadar sağlık imkanlarının kısıtlılığı tespit edilmiş 18 yaşından büyük engelli çocukların yardım için başvurma hakkı vardır.
Sosyal Yardımlar
Azerbaycan Cumhuriyeti Çalışma ve Halkın Sosyal Koruması Bakanlığınca ödenen prim karşılığı olmayan sosyal yardımların türü ve miktarı aşağıda belirtilmiştir:
Aylık yardımlar: 2016-2017 01.03.2018 sonrası
- Yaşa göre yardım 66 AZN 72,6 AZN
- Sağlık imkanları kısıtlı 18 yaşından küçük çocuklara yardım 73,7 AZN 81,07 AZN
- Aile reisini kaybetmeye göre yardım 60,5 AZN 66,55 AZN
- Velilerini kaybetmiş ve veli himayesinden mahrum kalmış
çocukların kayyumlarına: 55 AZN 60,5 AZN
- Bir yaşından küçük çocuğu olan düşük gelirli ailelere: 49,5 AZN 54,45 AZN
- Şehit çocuklarına: 18,15 AZN 19,97 AZN
- Savaş gazileri ve malulleri ile Çernobil kazası malullerinin
çocuklarına: 13,2 AZN 14,52 AZN