GENEL BİLGİLER
İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı
www.mohre.gov.ae
Kamu İnsan Kaynakları Federal Kurumu
www.fahr.gov.ae
Emeklilik ve Sosyal Sigortalar Kurumu
www.gpssa.ae
• İş kanunu (Özel sektör çalışanlarına özel).
(Federal Law No. (8) Of 1980 Regarding the Organization of Labour Relations)
http://www.mohre.gov.ae/en/laws-legislation/labour-law.aspx
• Destek hizmetleri çalışanları kanunu (Ev hizmetinde çalışanlar) (Federal Law No. 10 of 2017 on support service workers)
https://media.albayan.ae/abbar/qanon.pdf?_ga=2.183340198.1680118957.1525064517-670578189.1478583420
• İş Kanunu’na ilişkin Bakanlık kararları.
http://www.mohre.gov.ae/en/laws-legislation/announcements.aspx
• Kamu çalışanları iş kanunu.
(Law # 11 for the year 2008 regarding Human Resources in Federal Government)
https://www.fahr.gov.ae/Portal/Userfiles/Assets/Documents/38e702a7.pdf
• Kamu çalışanları iş kanunu uygulama yönetmeliği.
(Cabinet Resolution No. (1) of 2018 On the Executive Regulations of Human Resources Law in the Federal Government)
https://www.fahr.gov.ae/Portal/Userfiles/Assets/Documents/169a9c.pdf
Yabancılar ancak bir vatandaşın veya bir kurumun kefaletine dayanarak ikamet etmekte veya çalışabilmektedirler. Kefil olabilecek kişiler/kurumlar aşağıda belirtilmiştir:
- BAE vatandaşları.
- BAE kamu kurum ve kuruluşlar (Federal ve yerel).
- BAE kamu şirketleri.
- BAE kanunlarına istinaden kurulan özel şirketler.
- Yabancı şirketlerin BAE kanunlarına göre kurulan şubeleri.
- Serbest bölgelerde %100 yabancı sermayeli şirketler.
Çalışma ikametine sahip bir yabancı kendi aile fertlerine belli şartlar çerçevesinde kefil olabilmekte ve onlar için ikamet izni alabilmektedir.
İş-işveren ilişkisi, BAE’de yürürlükte bulunan iş mevzuatı ile iş sözleşmesi çerçevesinde şekillenmektedir. Serbest bölgeler dışında bulunan alanlarda BAE İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı’nın standart olarak hazırladığı İş Sözleşmesi kullanılmaktadır. Ancak, işveren işçiyle ikinci bir sözleşme imzalayabilmektedir. İkinci sözleşme hiçbir şekilde Bakanlığın standart iş sözleşmesiyle çakışamaz.
İş sözleşmesi süresiz veya süreli olarak iki şekilde akdedilebilir. İş sözleşmesi süresinin belirlenmesi durumunda bu süre 4 (dört) yılı aşamaz. Sözleşmenin süresi tarafların onayı ile benzer veya daha kısa bir süre için bir ya da daha fazla defa uzatılabilir. Sözleşmenin uzatılması halinde, uzatılan süre veya süreler asıl sürenin devamı sayılır ve işçinin toplam hizmet süresinin hesaplanmasında asıl süreye ilave edilir. İş sözleşmeleri genel uygulama çerçevesinde, kamu şirketlerinde 3 yıllık, özel şirketlerde ise 2 yıllık olarak akdedilmektedir.
İş sözleşmeleri dışında ülkede mesleki eğitim sözleşmeleri de akdedilmektedir. Mesleki eğitim sözleşmesi; işyeri sahibinin bir mesleğin gereklerine uygun olarak en az 12 (on iki) yaşını tamamlamış birisine tam bir mesleki eğitim sunmayı, mesleki eğitimi alan kişinin ise işverenle anlaştığı şartlar ve süre çerçevesinde mesleki eğitim aldığı süre boyunca işveren hesabına çalışmayı taahhüt ettiği sözleşme türüdür.
İş sözleşmelerine ilişkin tüm konular İş Kanunu’nun Üçüncü Bölümünde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
ÇYetişkin işçilerin normal çalışma saatleri günlük en fazla sekiz saat veya haftalık en fazla kırk sekiz saattir. Günlük çalışma saatleri, ticari işlerde, otel, kafeterya, güvenlik işleri ile Bakan kararı ile belirlenecek diğer işlerde dokuz saate çıkarılabilir.
İşçi, her hizmet yılı için aşağıda belirtilen sürelerden az olmayacak şekilde yıllık izin hak eder:
1. İşçi hizmetinin altı aydan fazla ve bir yıldan az olması durumunda, her aya karşılık iki gün.
2. İşçi hizmetinin bir yıldan fazla olması durumunda her yıla karşılık otuz gün
Yabancılar açısından asgari ücret uygulaması bulunmamaktadır.
Bir ya da bir yıldan fazla süre kesintisiz çalışan işçi, hizmetinin bitiminde kıdem tazminatı hak eder. Hizmet süresinin hesaplanmasında ücretsiz işe gelmeme süreleri hesaba katılmaz. Tazminata hak kazanılması halinde bir yıldan az süreler için oransal miktar hesaplanır. Hesaplamalarda temel ücret kullanılır.
Genel uygulama olarak kıdem tazminatı şu şekilde hesaplanır:
1. Hizmet süresinin ilk beş yılı için her yıla karşılık yirmi bir günlük ücret.
2. Bu süreden sonraki her hizmet yılı için otuz günlük ücret.
Kıdem tazminatı hesaplama şekli iş sözleşmesinin türüne göre değişiklik arz eder.
• Süresiz sözleşmeli:
i) 1-3 yıl arası çalışma süresi: Kıdem tazminatının üçte biri ödenir.
ii) 3-5 yıl arası çalışma süresi: Kıdem tazminatının üçte ikisi ödenir.
iii) 5 yıldan fazla çalışma süresi: Kıdem tazminatının tamamı ödenir.
• Belirli süreli sözleşmeli:
i) 1-5 yıl arası çalışma süresi: Kıdem tazminatı ödenmez.
ii) 5 yıldan fazla çalışma süresi: Kıdem tazminatının tamamı ödenir.
Hesaplanan kıdem tazminatı iki yıllık ücreti aşamaz.
Emirliklileştirme programları çerçevesinde bazı meslekler sadece vatandaşlara tahsis edilmiştir. Ayrıca, ülkede istihdam kotası uygulaması bulunmaktadır.
İstihdam kotası uygulanan sektörler aşağıdaki gibidir:
1- Ticaret: 50 veya daha fazla kişi istihdam eden şirketler, istihdam ettikleri çalışanların yıllık en az %2’si oranında vatandaş istihdam etmelidir.
2- Sigorta: İstihdam ettikleri çalışanların yıllık en az %5’i oranında vatandaş istihdam etmelidir.
3- Bankacılık: İstihdam ettikleri çalışanların yıllık en az %4’ü oranında vatandaş istihdam etmelidir.
Bu oranlar, Emirliklileştirme programları çerçevesinde değişiklik gösterebilmektedir.
Yabancılar açısından, BAE’de herhangi bir iş güvencesi mekanizması uygulanmamaktadır.
Bir yabancının ülkede bulunması ancak bir iş sözleşmesine, yatırımcı olmasına veya çalışan bir aile ferdinin kefaletinde ikamet etmesine bağlıdır. Bu şartları yerine getirmeyen yabancılar ülkeyi 30 gün içerisinde terk etmek zorundadır.
İş teftişi görevi, İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığına bağlı uzman iş müfettişleri tarafından icra edilir.
İş müfettişlerinin görevleri aşağıdaki gibidir:
a- İş Kanunu hükümlerinin sağlıklı bir şekilde uygulanmasının takibi, özellikle çalışma şartları, ücretler, işçilerin iş sırasında korunması ve güvenliği, iş sağlığı ve güvenliği ile ergen ve kadınların istihdamına ilişkin hükümlerin denetimi.
b- İşveren ve işçilere İş Kanun’u hükümlerinin uygulamasına ilişkin gerekli bilgileri vermek ve yönlendirmeleri yapmak.
c- Var olan düzenlemelerin çözüm üretemediği eksik yönlerini belirleyerek ilgili mercilere bildirmek ve bu yönde gerekli öneriler sunmak.
d- Çalışma mevzuatına aykırı olan durumları tespit etmek ve bildirmek.
Diğer yandan, iş müfettişleri gerektiği durumlarda ilgili yerel yetkililerden ve polisten yardım isteyebilir.
Ücret Koruma Sistemi (WPS)
Ülkede çalışanların maaşları belirli döviz büroları ve bankalar üzerinden ödenmesi gerekmektedir. Bu uygulama, çalışanların maaş ödemelerini kayıt altına almaktadır. Uygulamaya ilişkin ihlaller Bakanlık tarafından cezalandırılmaktadır (Ek-1). Sistemin uygulanması müfettişler tarafından takip edilmektedir.
Sendikal örgütlenme bulunmamaktadır.
ÇALIŞMA VE İKAMET İZİNLERİ
İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı
www.mohre.gov.ae
İçişleri Bakanlığı
https://www.moi.gov.ae/en/default.aspx
Ülkede kefalet sistemi uygulanmaktadır. Kefil bir BAE vatandaşı veya şirket olabileceği gibi belirli şartları karşılayan yabancı işçiler kendi aile fertlerine ikamet izni çıkarmak için kefil olabilmektedirler.
Şirketlerin istihdam edebileceği kişilere ilişkin olarak İnsan Kaynakları Bakanlığından kota satın almaları gerekmektedir. Kotanın miktarı yapılan işin niteliğine göre belirlenmektedir.
2019 yılında 5 veya 10 yıllık uzun süreli ikamet imkânı tanımıştır. Süresiz ikamet ile vatandaşlık verilmemektedir.
65 yaş ve üzeri yabancılar çok özel yeteneklere sahip değillerse, çalışma ikamet alamamakta ve sonuç olarak ülkeyi terk etmektedirler.
Çalışma izinleri (aynı zamanda ikamet iznidir):
- Süreli çalışma izni (1 veya 2 yıllık)
o Çalışan
o İşveren (Yatırımcı)
- Görev çalışma izni (Belirli bir işi yapmak üzere verilen izindir. En fazla 3 aylık olarak verilir).
- Kısmi çalışma izni: Birden fazla işveren nezdinde çalışmaya imkân tanır.
İkamet izinleri:
- Süreli ikamet izni (Çalışan kişinin aile fertlerine verilir. Süresi çalışan kişinin ikamet süresini aşamaz).
- Uzun süreli ikamet izni: Bakanlar Kurulunun 2018 yılı ve 56 sayılı kararı uyarınca yatırımcılara, girişimcilere, ihtisas sahiplerine ve üstün başarılı öğrencilere belirli şartlar çerçevesinde 5 veya 10 yıllık ikamet izni verilmesi kararlaştırılmıştır.
Aile birleşimi, çalışanın aldığı aylık maaşa göre belirlenmektedir.
5000 AED veya 4000AED + şirket tarafından sağlanan konutu şeklinde maaş alan ve Abu Dabi’de çalışan kişiler ailelerine kefil olabilmektedirler. Maaş kıstası Dubai’de 20.000 AED olarak uygulanmaktadır.
Birleşme için gereken başka bir şart ise Tawthiq belgesidir. Tawthiq belediyeler tarafından verilen ve bir evin aile tarafından yaşanabilir olup olmadığını tasdik eden belgedir. Özetle aile yaşamına uygunluk belgesi şeklinde açıklanabilir.
Süresiz ikamet hakkı bulunmamaktadır.
İSTİHDAM VE İŞSİZLİK
İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı
www.mohre.gov.ae
Kamu İnsan Kaynakları Federal Kurumu
www.fahr.gov.ae
Ülkede çalışan yabancıların büyük bir bölümü özel istihdam büroları vasıtasıyla istihdam edilmektedir. Özel istihdam büroları üzerinden gerçekleşen istihdam süreci genel itibarıyla aşağıdaki gibidir:
1- BAE’de yerleşik işverenin işçi ihtiyacının doğması.
2- BAE İnsan Kaynakları Bakanlığından çalışacak iş pozisyonu için kota talebi (Kotanın dolması veya işverenin elinde ilgili meslekte kota olmaması halinde).
3- Özel istihdam ofisine başvuru.
4- Özel istihdam ofisinin yurtdışındaki şubesinden veya çözüm ortağından talep edilen vasıflarda insan kaynağının araştırılması.
5- İşçi adayı ile iş şartlarının konuşulması ve iş teklifinin imzalanması.
6- İmzalanan iş teklifi ile işçinin ilgili evraklarının İnsan Kaynakları ve İçişleri Bakanlıklarına sunulması.
7- İçişleri Bakanlığı izninin ardından çalışma vizesinin çıkartılması.
8- İşçinin ülkeye girişi ve sağlık testleri ile standart iş sözleşmesinin imzalanması.
9- İşçinin çalışma izninin çıkartılması.
İş teklifi ile standart iş sözleşmesi şartlarının bazı durumlarda farklılık göstermesi ve işverenlerin ilk istihdam aşamasında verdikleri maaş, çalışma saatleri gibi sözlere sadık kalmamaları nedeniyle BAE, yoğun işçi istihdam edilen ülkelerle (Hindistan, Filipin, Pakistan, Bangladeş vb.) İşgücü Mutabakat Zabıtları imzalamaktadır. Bu Mutabakat Zabıtları iş-işveren-özel istihdam ofisi arasındaki ilişkileri düzenlemektedir.
Tüm özel istihdam ofisleri BAE İnsan Kaynakları Bakanlığı tarafından akredite edilmekte ve periyodik olarak denetlenmektedir.
İşsizlik rakamlarının açıklanması ilişkin olarak standart bir veri yayınlama takvimi bulunmamaktadır. Ancak yıllık veriler SESRİC ve Dünya Bankası gibi ikincil kaynaklardan temin edilmektedir.
Farklı kaynaklardan edinilen 2018 yılı işsizlik oranları aşağıdaki gibidir:
Dünya Bankası : %2,6 (2018)
SESRIC : %2,58 (2018)
İşsizlik rakamları, işsizliğin vatandaşlar veya yabancılar arasında yaygın olup olmadığını açıklamamaktadır. Bu husustaki veriler ülke geneline göre belirlenmektedir. Ancak, yabancıların sadece çalışma amacıyla veya aile birleşimi için BAE’de bulundukları düşünüldüğünde işsizliğin yabancılar arasında yaygın olmadığı değerlendirilebilir.
Diğer bir gösterge ise Emirliklileştirme çalışmaları. Emirliklileştirme, BAE vatandaşlarının özel sektörde istihdamının artırılması programıdır. Bakanlık yetkilileri özellikle Abu Dabi ve Dubai dışındaki emirliklerde vatandaşlar arasında sorun haline gelen işsizliğin azaltılması için yoğun çaba sarf etmekte ve çeşitli istihdam programları uygulamaktadır.
Öne çıkan başka bir sorun ise kadınlar arasındaki işsizlik. Bu rakam Dünya Bankası 2018 verilerine göre %7,5 olarak gerçekleşmiştir.
15-24 yaş arası işsizlik (Toplam): %7,8
15-24 yaş arası işsizlik (Kadın): %13
15-24 yaş arası işsizlik (Erkek): %6,5
Emirliklileştirme Programı
Tanımı
Birleşik Arap Emirlikleri vatandaşlarının kamu ve özel sektörde istihdam edilmesinin artırılmasına yönelik 2004 yılında başlatılan bir programdır. Bu program çerçevesinde İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı nezdinde işsiz olarak kaydedilen vatandaşların kamu veya özellikle özel sektörde istihdam edilmesinin sağlanması amaçlanmaktadır. Program mesleki eğitim, iş yerinde eğitim gibi alt programlarla desteklenmektedir. Yine bu çerçevede, ülkedeki bazı meslekler sadece BAE vatandaşlarına tahsisi edilmiştir. Örneğin, insan kaynakları müdür, veri girişi çalışanı pozisyonları gibi.
Kapsam
Emirliklileştirme programı kapsamına girecek kişilerin yerine getirmesi gereken şartlar aşağıdaki gibidir:
1- Kamu ve özel sektörde çalışmıyor olması.
2- Kendi adına ve hesabına çalışmıyor olması.
3- Emekli olmaması (engelliler hariç).
4- İş bulması halinde en geç 2 hafta içerisinde işbaşı yapması (engelliler hariç).
5- 3 özel sektör çalışma fırsatından fazlasını reddetmemesi (engelliler hariç).
6- Bir iş akdinden fazlasını reddetmemesi.
7- 3’ten fazla mesleki eğitim programına katılmayı reddetmemesi.
8- 2’den fazla iş görüşmesini reddetmemesi.
9- İş arama talebini her 3 ayda bir yenilemesi (engelliler hariç).
10- Değerlendirme programlarına ve istihdam günlerine 3 defadan fazla gelmeyi reddetmemesi.
11- Bakanlığın telefon, e-posta ve tüm iletişim çabalarına 3 defadan fazla karşılık vermeyi reddetmemesi.
12- İletişim bilgilerinin değişmesi halinde, yeni bilgilerin derhal Bakanlığa bildirilmesi.
Emirliklileştirme programının sürekli olarak değişim geçirmesi nedeniyle, güncel duruma ilişkin bilgilerin ayrıca takip edilmesi gerekmektedir.
İstihdam Kotası
BAE Bakanlar Kurulu’nun 2004 yılı 259/1 sayılı Kararına istinaden, belirlenecek sektörlerde vatandaşların istihdam edilmesi için gerekli tedbirler alınmaya başlandı. Kararın uygulanmasından, İnsan Kaynakları İstihdam ve Geliştirme Komisyonu ile İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı sorumlu tutulmuştur.
Belirlenen sektörler ise;
1- Ticaret: 50 veya daha fazla kişi istihdam eden şirketler, istihdam ettikleri çalışanların yıllık en az %2’si oranında vatandaş istihdam etmelidir.
2- Sigorta: İstihdam ettikleri çalışanların yıllık en az %5’i oranında vatandaş istihdam etmelidir.
3- Bankacılık: İstihdam ettikleri çalışanların yıllık en az %4’ü oranında vatandaş istihdam etmelidir.
Ücret Sigorta Sistemi
BAE İnsan Kaynakları ve Emirliklileştirme Bakanlığı, özel sektör iş birliğiyle, işçi alacaklarının güvence altına alınmasına ilişkin olarak yeni bir sigortası sistemi geliştirmiştir.
Özel sigorta şirketleri tarafından verilen sigorta hizmeti kapsamı aşağıdaki gibidir:
• Genel Kapsam:
o Geçici işçiler: Tüm işyerlerinin bu sigorta sistemine dahil edilmesi planlanmaktadır. (Yaklaşık 4.915.290 işçi ile 337.015 işyeri)
o Ev hizmetlerinde çalışan yardımcı işçiler: Ülkede çalışan tüm yardımcı işçileri kapsaması planlanmaktadır. (Yaklaşık 777.226 işçi)
• Kişisel kapsam: Geçici işçiler ile ev hizmetlerinde çalışan yardımcı işçiler.
• Sigorta kapsamı:
o Ödenmeyen ücretler.
o İşçi alacakları (kıdem tazminatı, izin paraları, fazla mesai ücretleri)
o Ülkeye dönüş için uçak bileti masrafı (ekonomik sınıf)
• Sigorta poliçesi:
o Sigorta miktarı: 20.000 AED
o Süre: 26 ay
o Fiyat: en fazla 120 AED
Sigorta sisteminin ihdas edilmesinden önce işverenler, çalıştırdıkları her işçi başına 3.000 AED banka teminatı yatırmak zorundaydı. Sigorta sisteminin devreye girmesiyle birlikte işverenler, çalışma ikametinin yenilenmesi veya yeni çalışma ikametinin çıkarılması sırasında, banka teminatı yatırmalı veya sigorta poliçesi satın almalıdır.
Eski bir çalışma iznin iptali halinde ise önceden yatırılan 3.000 AED değerindeki banka teminatı bazı kesintilerin ardından işveren iade edilmektedir.
İşsizlik yardımı
Bu yardım sadece BAE vatandaşlarına ödenmektedir. Ödenek miktarı 10.000 AED’dir.
BAE’de işsizlik sigortası uygulaması bulunmamaktadır.
MESLEKİ EĞİTİM
Ulusal Yeterlilik Kurumu (NQA)
www.nqa.gov.ae
Mesleki Eğitim ve Yeterlilik Konseyi (VETAC)
www.nqa.gov.ae
Abu Dabi Mesleki ve Teknik Eğitim Öğretim Merkezi
www.actvet.ac.ae
Dubai Bilgi ve Beşerî Kalkınma Kurumu
www.khda.gov.ae
Bakanlık ve yerel yönetimler BAE vatandaşlarının mesleki eğitimine önem vermektedir. BAE İş Kanunu’nun özel bir bölümü mesleki eğitime ayrılmıştır. Kanunda, mesleki eğitim iş sözleşmeleri ve işyerinde mesleki eğitim konuları ele alınmaktadır.
Mesleki eğitim kurumları genellikle Abu Dabi ve Dubai’de bulunmaktadır. Bu iki emirlik diğer emirliklerdeki vatandaşlara destek vermektedir.
Sistem, akreditasyon veren üst kurumlar ve uygulama yapan akredite edilmiş alt kurumlar şekilde yapılanmıştır.
Eğitim ve Öğretim Bakanlığı, 10., 11. ve 12. sınıf öğrencileri için mesleki eğitim kursları düzenlemektedir. Kurslara sadece BAE vatandaşları katılabilir.
Kurslara ilaveten, ülke genelinde 9.061 öğrencinin eğitim gördüğü 32 mesleki eğitim okulu bulunmaktadır (2017 verisi).
Bakanlık ayrıca, 10., 11. ve 12. sınıf öğrencilerinden bazılarını yaz tatilinden mesleki eğitim görmek üzere yurtdışına göndermektedir. 2016-2017 yılında 330 öğrenci bu programdan yararlanmıştır.
Ülkede örgün eğitim sistemi dışında akreditasyon almış ve faaliyet gösteren bazı kurum ve şirketler mesleki eğitim vermektedir.
Mesleki eğitim veren başlıca kurumlar:
• Higher Colleges of Technology (HCT)
http://www.hct.ac.ae
• The National Institute for Vocational Education (NIVE)
http://www.nive.gov.ae
• ADNOC Technical Institute
https://www.ati.ac.ae
• Mohammed Bin Rashid School of Government
http://www.mbrsg.ae
• The Emirates Academy of Hospitality Management (EAHM)
http://www.emiratesacademy.edu
• Etisalat Academy (EA)
https://www.ea.ae