İsviçre'de çalışma, sosyal güvenlik ve kamu personel yönetimi alanlarındaki faaliyetler, üç ayrı Federal Bakanlığın görev alanında bulunmaktadır.

Bakanlığımızın görev, yetki ve sorumluluk alanı, İsviçre Federal Konseyi’ni oluşturan 7 Bakanlıktan,

-İçişleri,

-Ekonomi-Eğitim ve Araştırma

-Maliye Bakanlıklarının uhdesinde bulunmaktadır.

Çalışma ve sosyal güvenlik hayatını düzenleyen mevzuatın üç ayrı bakanlık tarafından yürütülmesi ve İsviçre’nin konfederasyon statüsünde kantonal bir devlet olması nedeniyle, federal ve kantonal düzeyde teşkilatlanma, mevzuat düzenlemeleri ve uygulamalar ile koordinasyon ülkemizden farklılık arz etmektedir.

İsviçre Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (AHV/AVS) her Kantonda bir şubesi, ayrıca Kanton’a bağlı belediyelerde de (o belediye sınırları içinde yaşayan nüfus sayısına göre) bir sosyal güvenlik ya da yaşlılık, malullük sigortası servisi (AHV/IV) bulunmaktadır.

Devlet Ekonomi Müsteşarlığı (SECO) merkez yapılanması çalışma hayatı, işsizlik sigortası, istihdam yaratılması, toplu sözleşmeler konularında tüm Kantonlarda geçerli olan yasal uygulamalar ve koordinasyon faaliyetlerini yürütürken, operatif görevler Kanton idarelerine tevdi edilmiştir.

Web adresleri:

Federal İçişleri Bakanlığı:

https://www.edi.admin.ch/edi/de/home.html

Federal Ekonomi-Eğitim ve Araştırma Bakanlığı:

https://www.wbf.admin.ch/wbf/de/home.html

Federal Maliye Bakanlığı:

https://www.efd.admin.ch/efd/de/home.html

İsviçre Sigorta Kurumu:

https://www.ahv-iv.ch/de/

İsviçre Federal Ekonomi Müsteşarlığı:

https://www.seco.admin.ch/seco/de/home.html

Federal Resmi İş ve İşçi Bulma Kurumu:

https://www.seco.admin.ch/seco/de/home/Arbeit/Arbeitslosenversicherung/oeffentliche-arbeitsvermittlung.html

İsviçre'de Federal Devlet ve Kanton Yönetimleri çalışma hayatı ile ilgili hususlar, işsizlik, sosyal güvenlik sisteminin işletilmesi, hizmetlerin sağlanması, sevk ve idaresi ile finansmanına değişik boyutlarda katkılarda bulunurlar.

Ülkede çalışma hayatının temelini oluşturan federal yasalar ve bunun yanı sıra her Kanton'un çalışma, ikamet, işsizlik ve ve sosyal yardımlar ile ilgili konularda çerçevesi federal yasa ile çizilmiş münferit kanun ve yönetmelikleri bulunmaktadır.

İsviçre Çalışma Hukuku İsviçre Federal Anayasası'nın 2. maddesinde yer alan temel haklar, vatandaşlık hakları ve sosyal hedefler ile ilgili fıkralarında tanımlanan kriterler temelinde Genel Çalışma Yasası (ARG) (Çalışma koşulları, süreleri, iş sağlığı) Borçlar Yasası (Genel, bireysel ve toplu iş sözleşmeleri) ve iş güvenliği ile ilgili İş Kazaları Sigortası unsurlarından oluşmaktadır.

İsviçre Anayasa’sı temel haklar:
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19995395/index.html#a8

Ayrıca yukarıda belirtilen yasaların yanı sıra, değişik bakanlıkların görev alanlarına giren ve federal düzeyde çalışma hayatını düzenleyen başlıca yasalar ve web sitesi bağlantıları aşağıda yer almaktadır:

-Federal İş, Endüstri, İşletme ve Ticaret Yasası:
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19640049/index.html

-Federal İş Kanunu ve Yönetmelikleri:
https://www.seco.admin.ch/seco/de/home/Arbeit/Arbeitsbedingungen/Arbeitsgesetz-und-Verordnungen.html

-Yabancılar için ikamet ve çalışma izinlerini düzenleyenYabancılar Yasası (AuG)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/20020232/index.html

-Federal İltica Yasası ve bu yasanın (AsylG) 119. maddesine dayanılarak İsviçre Federal Göç Müsteşarlığınca yürütülen Federal Uyum Yönetmeliği' (VIntA)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19995092/index.html

-Ekonomi, Eğitim ve Araştırma Bakanlığı Ekonomi Müsteşarlığı'nın (SECO) sorumluluğunda yer alan İşsizlik Sigortası Yasası (AVIG)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19820159/index.html

-İçişleri Bakanlığı Federal Sosyal Sigortalar Kurumu'nu kapsayan Genel Sosyal Güvenlik Yasası (ATSG)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/20002163/index.html

-Federal Eğitim ve Araştırma Müsteşarlığı (SBFI) faaliyet alanında yer almakta olan, meslek eğitimi ile çıraklık hususlarını düzenleyen Federal Mesleki Eğitim Yasası, (BBG)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/20001860/index.html

-Federal Personel Kanunu (BPG)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/20000738/index.html

-Federal Kaza Sigortası Yasası (UVG)
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19810038/201709010000/832.20.pdf

-Federal İşgücü ve İşyeri Bulma Yasası (AVG)
https://www.admin.ch/ch/d/sr/c823_11.html
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19890206/index.html

Özel İş Bulma Kuruluşları ve Firmalar Arası Geçici Personel Değişimi:
https://www.seco.admin.ch/seco/de/home/Arbeit/Personenfreizugigkeit_Arbeitsbeziehungen/Private_Arbeitsvermittlung_und_Personalverleih.html

Federal Hastalık Sigortası Yasası:
https://www.bag.admin.ch/bag/de/home/service/gesetzgebung/gesetzgebung-versicherungen/gesetzgebung-krankenversicherung/kvg.html

İsviçre Hükümeti mevzuat bilgi sistemi:
https://www.admin.ch/gov/de/start.html

SECO/İş Hukuku Mevzuat Bilgi Linki:
https://www.seco.admin.ch/seco/de/home/Arbeit.html

Federal Borçlar Kanunu:
https://www.admin.ch/opc/de/classified-compilation/19110009/index.html

İş ilişkisinin kurulmasında geçerli olan sistem İsviçre Borçlar hukukunuda yer alan yasal düzenleme ile öngörülen, işçi ile işveren arasında doğrudan yapılan bireysel iş akdi yada toplu iş sözleşmelerini ve kısa süreli geçici iş odaklı özel iş bulma firmalarının portföylerindeki çalışanlar için işveren ile yaptıkları geçici iş akitlerini kapsamaktadır.

Memur ve kamu çalışanları açısından Federal Personel Kanunu’nun 15. maddesinden 19. maddesine kadar belirtilen hükümler ile bu Kanun’a tabi kamu çalışanlarının iş sözleşmesi, aylık fiyat artışlarına karşı ücret dengesi; İş Kanunu ile belirlenen azami çalışma süreleri; çalışma saatleri; tatiller, izin ve işten çıkarmaya karşı tedbirler ile tazminat hakları düzenlenmiştir.

İsviçre henüz AB üyesi olmamakla birlikte Schengen ve Serbest Dolaşım Anlaşmaları’na taraf ülke olması nedeniyle Avrupa Birliği Ülkelerinin vatandaşları ile EFTA Ülkelerinin vatandaşları İsviçre'ye vizesiz girme, ikamet ve çalışma imkanlarından yararlanma hakkına sahiptirler.

İsviçre Yabancılar Yasası’nda, AB ülkeleri ile Serbest Ticaret Bölgesi (EFTA) ülkeleri vatandaşlarına İsviçre'deki ikamet ve çalışma izinleri ve aile birleşimi konularında daha geniş ve kolaylaştırıcı haklar bahşedilmektedir. İsviçre, Schengen Anlaşması’na taraf olması nedeniyle AB/Schengen vize rejimini uygulamaktadır.

Çalışma amaçlı ikamet izni başvurusunda bulunan yabancılar için Yasa’da ülkenin genel iktisadi menfaatlerine uygun, İsviçre'deki bir işveren ile ülke içi işgücüne uygulanan standart bir çalışma sözleşmesi yapmış olma koşulu öngörülmektedir.

Federal Çalışma Yasası'nın (ArG) 9. maddesinde haftalık azami çalışma süresi sınırı 45-50 saat olarak belirtilmektedir. Günlük mesai saatleri üst sınırları ise aynı yasanın 10. maddesinde gündüz mesaisi için 06oo-20oo, akşam mesaisi için 20oo-23oo saatleri olarak belirlenmiştir.

Günlük/haftalık yasal çalışma süreleri işyerinin yasal çalışma statüsü ve sektörel çalışma süreleri ile ilgili düzenlemelere göre farklılık göstermekte olup genel olarak haftalık çalışma süresi 40 – 43 saat olarak esas alınmaktadır. (Toplu sözleşme ile belirlenmemiş çalışma saatlerinin ve fazla mesailerin belirlenme ve uygulanma yöntemleri Çalışma Yasası'nın 321. maddesi ile düzenlenmiştir. (Art. 321c Abs. 1 OR)

https://www.seco.admin.ch/seco/de/home/Arbeit/Arbeitsbedingungen/Arbeitnehmerschutz/Arbeits-und-Ruhezeiten.html

Çalışma yasası'nın 329. maddesinde çalışanlara asgari olarak 20 yaşını doldurana kadar yılda 5 hafta, sonrası için 4 hafta yıllık izin öngörülmektedir. Pratikte TİS ve bireysel iş akidi ile yapılan sözleşmelerde 50 yaş üzeri çalışanlara ise 5 hafta yıllık izin tahakkuk ettirilmektedir.

Esnek, kısa çalışma koşullu iş sözleşmesi ile çalışanlar için yıllık izin süresi ise, çalışma günü ve saati sayılarının yıllık standart izin süresi hakkına oranla proporsiyonal olarak hesaplanması yolu ile belirlenir.

https://www.seco.admin.ch/seco/de/home/Arbeit/Personenfreizugigkeit_Arbeitsbeziehungen/Arbeitsrecht/FAQ_zum_privaten_Arbeitsrecht/ferien.html

İsviçre’de federal düzeyde , ülkedeki tüm işveren ve çalışanları kapsayan sabit bir asgari ücret belirleme sistemi yoktur.

Ortalama ve asgari aylıklar değişik meslek gruplarına göre farklılık göstermekte ve baz alınan meblağlar meslek odaları tavsiyeleri, toplu sözleşmeler ve genel sosyo-ekonomik konjonktürün gelişiminin takip edilmesi yolu ile belirlenmektedir. 26 Kanton arasında sadece 3 kantonda asgari ücret uygulaması mevcuttur.

(*) Sadece Toplu İş Sözleşmesinin olmadığı 20 branşta geçerli olmak üzere.

Net aylık ücretler, sosyal güvenlik kesintileri (sağlık sigortası hariç) ve vergiler dikkate alınarak, brüt ücretlerin ortalama % 25 azaltılmasıyla hesap edilmektedir.

-Toplu sözleşme ile çalışan işçiler için sendikalar tarafından öngörülen ortalama asgari saat ücretleri ise şöyledir :

İsviçre Frankı (İFR)

(2017 yılında makine, elektronik ve metal sanayisi üretim sektörü çalışanları için baz alınan taban asgari ücretler örnek alınmıştır.)

Genel bir kıdem tazminatı uygulaması bulunmamaktadır.

Çalışma yasasının 339. maddesinde işten çıkarma tazminatı ile ilgili bir hüküm varsa da dar bir yararlanma alanına sahiptir.

Buna göre sadece 50 yaş üzerindeki ve en az 20 yıl süre ile çalışmış kişilere çıkış tazminatı ödenmesi zorunludur.

(Art. 336a OR)

İşten çıkartma tazminatının bedeli iş akdinde yazılı olması yada toplu iş sözleşmesinde yer alması durumunda en az 2 aylık maaş bedeli, yada sözleşmede mutabık kalınmış olan miktar çerçevesinde belirlenir. Yasanın belirlediği azami sınır ise 8 aylık maaş bedelidir.

Federal İş Yasası’na göre iş sözleşmesi süreli ve süresiz olarak yapılabilmektedir.

İş Yasası bir çalışanın çalışamaz durumda iken işten çıkartılmasını engelleyen hükümler içermektedir.

Bu iş güvencesi hastalık yada kaza geçirme durumlarında ilk çalışma yılında işgöremezliğin başladığı tarihten itibaren yılda azami 30 gün, 2. ile 5. yıl arasında 90 gün ve 6. yıldan itibaren azami 180 işten çıkartma yasağı getirmektedir.

Yasa ile işten çıkartma yasağı süresine bağlanmış durumlar şunlardır:

*(Kısa süreli milis) Askerlik ve sivil savunma görevini ifa ederken ve görev süresi 11 günden fazla ise görev başlangıcından 4 hafta önce ve görev bitiminden 4 hafta sonrasına kadar işten çıkarma yasaktır.

*Hamile kadınların hamilelik döneminde ve doğumdan sonraki ilk 16 hafta içinde işten çıkarılmaları yasaktır.

*Çalışanın devlet tarafından yurtdışında bir faaliyet yapması ile ilgili olarak görevlendirilmesi ve işverenin bu durumu onaylamış olması halinde söz konusu görev süresince işine son verilmesi yasaktır.

Toplu iş sözleşmelerinde iş güvencesi konusunda ek önlem maddeleri yer alabilmektedir.

İsviçre İş Kanunu’nun 822.111 sayılı Yönetmeliğine göre işyerlerinin çalışma izinleri, sigorta vb. konularda bilgi verilmeksizin teftiş edilme görevi Kanton idarelerinin İş Teftiş Büroları’na (KAI) verilmiştir.

Yapılan açıklamalarda, İsviçre Federal Ekonomi Müsteşarlığı (SEKO) tarafından federal düzeyde koordine edilen denetleme oranının 2017 yılında % 36 ile çok yüksek bir düzeyde gerçekleştiği, denetlemelerin özellikle inşaat sektörü ile Turizm, otelcilik ve restorancılık sektörleri üzerinde yoğunlaştığı ifade edilmiştir.

İşyerlerinin iş güvenliği ve iş sağlığı açısından denetlenmesi görevini ise Federal İş Kazaları Sigortası Kurumu (SUVA) üstlenmiştir.

Sendikal örgütlenme iki büyük konfederasyon (İsviçre Sendikalar birliği "SGB" ve Travail Suisse "TS" çatısı altında yer alan sendikalar ve diğer bazı münferit sendikaların çatısı altında gerçekleştirilmektedir.

Çalışanlar arasında sendikalaşma oranı % 14 civarındadır. Sendikalar genel olarak çalışanların ücretlerinin konjonktüre uygun düzeye getirilmesi ve sosyal hakların genişletilmesi yönündedir.

İsviçre çalışma hayatında grev ve lokavt faaliyetlerine nadiren rastlanmaktadır.

Federal Yabancılar Yasası ile düzenlenen ikamet izinlerinin bütün türleri, Federal Devlet değil, ikametin gerçekleşeceği Kantonlar tarafından verilir.

Bu nedenle ikamet izni vermede, vatandaşlık ya da göçmenleri ilgilendiren diğer konularda Kantonlar arasında farklı uygulamalar olmaktadır.

Ülkede kalındığı süre içerisinde çalışmak ve üç aydan uzun süre kalmak izne tabidir.

İzinler, ikamet edilecek Kanton'un Göç ve Entegrasyon Dairesi (Amt für Migration und Integration) tarafından verilir.

İzinler kısa süreli oturum izinleri (1 yıla kadar), belirli süreyi kapsayan oturma izinleri (süreli) ve geçerliliğinde zaman kısıtlaması olmayan oturma izinleri (süresiz) olarak sınıflandırılmaktadır.

Kantonların Göç ve Uyum Dairelerinin federal düzeyde koordinesinden sorumlu kurum Federa Adalet ve Polis Bakanlığı'na (EJDP) bağlı Federal Göç Müsteşarlığı'dır. (SEM)

EJDP Web Sitesi: https://www.ejpd.admin.ch/ejpd/de/home.html

SEM Web Sitesi: https://www.sem.admin.ch/sem/de/home.html

2003-2011 tarihleri arasındaki Irak savaşı ve Suriye’deki iç savaş ve DAEŞ terör örgütü faaliyetleri nedeniyle Afganistan, Suriye ve Irak’tan gelip Türkiye üzerinden, ayrıca Somali, Eritre, Nijerya gibi Afrika ülkelerinden Akdeniz-İtalya kanalı ile Avrupa’ya yönelen sığınmacı akımı giderek artınca 2013-2016 yılları arasında Schengen serbest dolaşım bölgesinin üçüncü ülkeler ile olan sınırları daha sıkı kontrol altına alınmış ve bazı Schengen ülkelerinin üye ülkelerle olan fiziki sınır kontrol işlemleri geçici olarak yürürlüğe konulmuştur.
İsviçre, AB ülkelerine gelen mültecilerin üye ülkelere belirli oranlarda paylaştırılması ve bir İsviçre, yüzyıllardır süren tarafsızlığı, dil ve kültür alanlarındaki çeşitliliği, ekonomik ve sosyal istikrarı, federalizm ile açık doğrudan demokrasinin kombinasyonundan oluşan siyasi sistemi ile tanınmaktadır.
Ülke bu yapı sayesinde hür bir ülke olarak tanımlanmış ve 17. Yüzyıldan itibaren son çağlarda Avrupa’da takibata uğrayanların ya da ekonomik, siyasi, dini nedenlerle korunacak yer arayanların sığınağı vazifesini görmüştür.
Güncel anlamı ile İsviçre’nin göç alan bir ülke olması ise 19.yüzyılın ikinci yarısında sanayileşmenin hız kazanması ile başlamıştır.
Birinci dünya savaşı sırasında göç politikalarının uygulanması, İsviçre’nin diğer ülkelerle bu konularda yaptığı anlaşma hükümleri ile uyumlu olması şartıyla, kantonların kendi hükümranlık hakları kapsamında düzenlenen mevzuatı ile sağlanmıştır.

Schengen üyesi olarak AB Göç Mevzuatina uygun hareket etmekte, Schengen üyesine iltica başvurusunda bulunmuş bir mültecinin devamında ikinci bir Schengen ülkesine giriş yaparak burada da sığınma talebinde bulunması durumunda geldiği Schengen ülkesine iadesinin sağlanması gibi faaliyetlere müştereken katılmaktadır.

İsviçre, aldığı son derece düşük miktarlarda finansal yardım tedbirlerinin dışında Suriye’den göç akımına kapalı olmuştur.

12 Şubat 2017 tarihinde yapılan halkoylamasında seçmenlerin % 60,4’ü göçmenlerin 25 yaşın altındaki, ülkeye uyum sağlamış genç neslinin kısa ve basit bir işlemle İsviçre vatandaşlığına alınmalarını öngören teklifi kabul etmiştir.

Federal Göç Müsteşarlığı (SEM) tarafından açıklanan, AB/EFTA ülkeleri vatandaşları haricindeki diğer ülke vatandaşlarının İsviçre’de çalışma izni alabilmelerine ilişkin temel ilkeler şunlardır:

• Öncelik sistemi
Üçüncü ülkeler vatandaşlarının çalışma izni alabilmeleri ancak öncelikli olan iç istihdam piyasasında ve AB/EFTA istihdam pazarında uygun kişinin bulunmaması halinde mümkündür.

Öncelikten yararlananlar sırasıyla İsviçre vatandaşları, İsviçre’de süresiz ikamet iznine sahip yabancılar, çalışma hakkına sahip türde süreli ikamet iznine sahip yabancılar ve Serbest Dolaşım Anlaşması’na taraf ülke vatandaşları (AB/EFTA) şeklindedir.

Öncelikli olmayan ülke vatandaşlarını istihdam etmek isteyen işverenler, kapsamlı çabalarına rağmen öncelikli kesimden kriterlerine uyan işgücü temin edemediklerini ispat etmek zorundadırlar.

• Bölge ve branşa uygun maaş ve çalışma koşulları
Yabancı işgücüne uygulanacak olan sosyal sigorta primleri, maaş ve diğer ödenekler çalışma bölgesinde genel olarak uygulanan prim ve maaşlarla eşdeğerde olmalıdır.

• Çalışma izni koşullarında uygulanan istisnalar
Aşağıda gösterilen bazı durumlarda yabancılar için çalışma izni koşullarının bazı hükümleri uygulanmayabilir:

-Şirket birleşmeleri (joint venture)
-Mal veya ürünlerin satın alındığı menşey ülkenin garanti ya da servis işlerinin sağlama alınmasını gerektiren durumlar.
-Merkezi İsviçre’de olan firmaların üstlendiği büyük projeler için yapılması gereken sınırlı süreli çalışmalar.
-Standart dışı ticari sözleşmelerin yerine getirilmesi gibi pozisyonlar.

• Personelin kişisel koşulları
Şirketlerin yönetim kadrolarında istihdam edilecek kişiler öncelikle yüksek okul yada meslek yüksek okulu mezunu olmak kaydı ile uzmanlar, işinde uzman nitelikli işgücü ve mesleğine göre özel eğitim almış, özel yeteneklere, mesleki tecrübeye sahip kişiler.

• İkamet
Yabancıların mesleklerini icra etmelerine sadece ihtiyaçlarına uygun bir meskende ikamet etmeleri durumunda izin verilir.
• Hukuki dayanaklar

-Yabancılar yasası (AuG SR142.20

- İkamet ve çalışma izinleri koşulları ile ilgili yönetmelik (VZAE SR 142.201)

https://www.sem.admin.ch/sem/de/home/themen/arbeit/nicht-eu_efta-angehoerige/grundlagen_zur_arbeitsmarktzulassung.html

Federal Göç Müsteşarlığı (SEM) tarafından yapılan açıklamada, ülkenin göçmenler politikasında hedeflemiş olduğu başlıca 3 amaç:
• İyi bir göç politikası ülkemizin refah seviyesini destekler ve güvence altına alır. Onlar olmaksızın İsviçre, inşaat, turizm, sağlık, finans ve üretim sektörlerinde mevcut seviyesini tutturamaz. Bu nedenle İsviçre’de dışarıdan göçe ihtiyaç vardır.

• Ülkemizin gurur duyduğu insancıl geleneğimize uygun olarak, iyi bir göç politikası, takibat altındakilere koruma sağlar. Savaştan, takibattan, işkenceden kaçmak zorunda kalanlar ülkeye kabul edilmelidir. İsviçre her yıl yaklaşık 2000 mülteci almaktadır. İltica başvurusunda bulunanların hepsi hakikatte ilticayı gerektiren gerekçelere sahip olmayabilir. Bu niteliktekiler İsviçre’yi terk etmek zorundadır. Ancak dönüşleri güvenli ve onurlu bir şekilde gerçekleştirilmelidir.

• İyi bir göç politikasının amacı hem ülkede yaşayanların hem de ülkeye göç edenlerin kendilerini İsviçre'de güven altında hissetmeleridir. Onun için de herkesin müşterek yaşamımızın temel ilkelerine riayet etmesi beklenir. Göçmenlerin entegrasyonu ne yazık ki hep olmasa da çoğunlukla sağlanabilmektedir. Irkçılık ve suç vakaları konusuna özellikle dikkat etmek durumundayız.

İsviçre Resmi Haber Ajansı (Swissinfo) tarafından mülteciler ile ilgili olarak yayınlanan durum değerlendirme raporunda, mültecilerin olgunluk, eğitim ve mezuniyet belgelerinin muadeleti tasdik edilmemekte; belgeleri olmayan ya da belgeleri tanınmayan mülteci öğrenci adaylarının İsviçre'de okumalarının ya da başlamış oldukları eğitimi başarı ile sonlandırmalarının zor olduğu vurgulanmaktadır.

Rapora göre Mülteciler kantonlara dağıtılırken mültecinin dili ile o kantonda konuşulan dil dikkate alınmamaktadır. Fransızcayı çok iyi konuşan ve başka hiçbir dil bilmeyen bir mültecinin dağıtımının Fransızcanın konuşulduğu batı kantonları yerine Almanca konuşulan bir kantona çıkması ona büyük bir engel yaratmaktadır.

Yüksek okullar öğrencilerden lisan bilgisi seviyesi olarak C1'i talep ederken, sosyal yardım kurumları ise mültecilerin dil kursu giderlerini sadece B1 ve B2 seviyelerine kadar ödemektedir.

Vatanlarındaki üniversite diplomaları (olgunluk/Bakalorya) İsviçre'deki üniversitelerce muadeleti tasdik edilmeyen mülteciler İsviçre'de bir bakalorya denklik testine tabi tutulmaktadırlar.
Bu sınava hazırlık için sadece özel kurslar bulunmakta ve bunların 25.000 Franka varan fiyatlarını karşılamak mültecilerin çoğu için imkansız olmaktadır.

Sadece iltica talebi kabul edilmiş mültecilere burs imkanı sağlanmaktadır. Oysa ülkedeki ilticacıların çoğu burada geçici kabul statüsünde yaşamaktadırlar.
Bu noktalardan yola çıkan İsviçre Öğrenci Kurumları Birliği (VSS) bir önerge ile mültecilerin kantonlara dağıtımında dil bilgisinin dikkate alınmasını, dil bilgisi seviye konusunda daha toleranslı davranılmasını, devletin denklik kursları kurmasını ve statüsü ne olursa olsun tüm öğrencilere burs imkanı sağlanmasını talep etmiştir.

Federal Yabancılar Yasası ile düzenlenen ikamet izinlerinin bütün türleri, Federal yönetim organlarınca değil, ikametin gerçekleşeceği Kantonlar tarafından verilir.

Bu nedenle ikamet izinlerinin verilmesinde, vatandaşlık ya da göçmenleri ilgilendiren diğer konularda Kantonlar arasında farklı uygulamalar olmaktadır.

Ülkede üç aydan uzun süre kalmak ve çalışmak izne tabidir. İzinler, ikamet edilecek Kanton'un Göç ve Entegrasyon Dairesi (Amt für Migration und Integration) tarafından verilir.

İzinler, kısa süreli oturum izinleri (1 yıla kadar), belirli süreyi kapsayan oturma izinleri (süreli) ve geçerliliğinde zaman kısıtlaması olmayan oturma izinleri (süresiz) olarak sınıflandırılmaktadır.

• Kısa süreli oturmam izinleri (L): Sınırlı bir sürede (en fazla 1 yıl) belirli bir amaç için İsviçre'de yaşayacak olanlara verilir. İş sözleşmesi ile 3 ay ile 1 yıl arası bir iş ilişkisini kanıtlayan çoğu AB ve EFTA ülkeleri vatandaşları bu oturma izni hakkına sahiptir.

• Süreli oturma izni (B): İsviçre'de uzun süreli kalanlar içindir. AB ve EFTA ülke vatandaşları, bir iş sözleşmesine bağlı olarak 1 yıldan daha fazla İsviçre'de çalıştıklarını kanıtlarsa bu oturum iznini alma hakkı kazanırlar.

Bu durumda oturum izni AB ve EFTA ülke vatandaşları icin 5 yıl süreli olarak verilir. Türkiye'nin de aralarında olduğu diğer ülke vatandaşları için iznin geçerlilik süresi 1 yıldır.

• Her yıl süreyi uzatmak için yeniden başvuru yapılmaktadır. İlerleyen yıllarda uzatma işlemi takdire bağlı iki yıl olarak da yapılabilmektedir. Başvuru yapan kişiler için oturma izninin uzatılması bazı kantonlarda Almanca kursuna gitmek gibi şartlara bağlanabilmektedir.
Oturma izni kanunla belirlenen gerekçelerle uzatılmayabilir. Uzatmaya engel olabilecek nedenler arasında ağır suç işlemek ya da sürekli ve yüksek düzeyde sosyal yardım alarak yaşamak gösterilebilir. İltica başvurusu kabul edilmiş, mülteci statüsü olan kişilere de (B) oturma izni verilir.

• Süresiz oturma izni (C): (B) kategorisinde İsviçre'de 5 ile 10 yıl ikamet ettikten sonra verilir. Süresiz oturma izni şartlara bağlanamaz.
• Geçici oturma izni (F): Mülteci statüsü hakkı tanınmayan, ülkeye geçici olarak kabul edilen yabancı sığınmacılara verilir. (F) statüsündeki oturma izninin de her yıl yenilenmesi gerekir.
• Geçici oturma izni (N): Mülteci statüsü hakkı bulunan, iltica başvurusunda bulunmuş kişilere başvuru sürecinde verilen süreli oturma iznidir.
• Sınırlı / süreli oturma izni (S): Zor durumda, yardıma muhtaç yabancılara verilen geçici bir oturma iznidir.
• Sınır ülkelerden gelenlere verilen oturma izni (G): AB ve EFTA ülkeleri vatandaşları için 5 yıl süre ile geçerlidir.
• İsviçre’deki yabancı misyonlarda çalışanların, diplomatik kimlik hakkı taşımayan aile fertlerine verilen oturma izni (C 1): Görev süresi içinde geçerlidir ve çalışma izni hakkı tanınır.

https://www.sem.admin.ch/sem/de/home/themen/aufenthalt.html

İkamet İzni Verilmesinin Genel Koşulları, İsviçre Federal Yabancılar Yasası (AUG) ile düzenlenir ve ikamet izni, başvuru tipine göre ya Federal Göç Müsteşarlığı (SEM) ya da Kantonların alt yönetim birimi olan belediyelerin (Gemeinde) ikamet büroları tarafından düzenlenir.

Söz konusu yasanın 3. maddesi yabancılara ikamet müsaadesi verilmesi konusunda 3 ana kriter öngörmektedir:

• İş gücü olarak yabancıların İsviçre'ye kabulünde, kişilerin İsviçre'nin kültürel ve bilimsel gereksinimleri de göz önünde bulundurularak, ülkenin iktisadi menfaatlerine uygun, İsviçre istihdam pazarına sürdürülebilir şekilde entegre olma niteliğine sahip, ülkedeki sosyal ve kamusal yaşama ayak uydurabilecek durumda olmaları dikkate alınmaktadır.

• Devletler hukuku, insani nedenler ve aile birleşimi gerekçesi ile de kişilere ikamet müsaadesi verilebilir.

• Yabancılara ikamet müsaadesi verilirken İsviçre'deki sosyal, demografik ve toplumsal değişimler ve gelişmeler de göz önünde bulundurulur.

Yasaya göre, İsviçre'ye yasal olarak (örneğin turist vizesi ile) girmiş olan yabancılar, İsviçre'deki bu türden yasal ikamet sürelerinde bir işte çalışmak üzere kalıcı ikamet izni için İsviçre'de resmi makamlara yaptıkları başvuru sonucunu, mevcut ikamet süresi (vize) bittiğinde, geldikleri ülkeye dönerek o ülkedeki İsviçre’nin dış temsilciliği vasıtası ile kabul veya red kararını beklemek durumundadırlar.

Yabancılar yasasının 18. maddesi yukarıdaki kriterler kapsamında çalışma amaçlı ikamet müsaadesi için başvuru koşullarını şöyle açıklamaktadır:

• İsviçre'nin genel iktisadi menfaatlerine uygun olması.

• Bir işverenin çalışacak kişi için İsviçre yetkili makamlarına resmi yazı ile başvurması.

• Yasanın 20 ve 25. maddelerine uygun olarak, Hükümet gerektiğinde çalışma amaçlı süreli ve normal ikamet müsaadesi sayılarını sınırlandırabilir, azaltabilir ya da çoğaltabilir.

Ayrıca İsviçre'nin sınır bölgelerinde yaşayıp her gün sınırı geçerek ülkeye çalışmaya gelenlere müsaade verilmesi için komşu ülkede geçerli ikamet müsaadesine sahip olmaları ve sınır bölgesinde en az 6 aydan beri ikamet ediyor olmaları gerekir.

Bu kapsamda 2008 yılında yürürlüğe giren düzenlemeye göre :

• Çalışmak amacı ile İsviçre'ye giriş yapan kişiler,
• Lisans üstü eğitim için İsviçre'de bulunan Stajyerler,
• Öğrenimin yanı sıra çalışmak isteyenler,
• İsviçre'ye geçici kabulü yapılmış olan yabancılar, kısa süreli ikamet müsaadesi sahipleri ile öğrenci statüsünde olanların aile bireyleri,
• Sınırlama süresini aşmış olup çalışmayı arzu eden iltica etmiş kişiler,
• İsviçre'ye geçici kabulü yapılmış olan mülteciler,
• İltica başvurusu tanınmış, B tipi ikametgah müsaadesine sahip iltica etmiş kişiler

İsviçre'de çalışmak için izin almak zorundadırlar.

• İsviçre'de yaşayan C tipi ikametgah müsaadesine sahip yabancılar,
• Aile birleşimi ile gelmiş olan B tipi çalışabilir statülü ikametgah müsaadesi sahipleri,
• AB ve EFTA vatandaşı olup İsviçre'de ikamet müsaadesi olan yabancılar

İsviçre'de çalışmak için izin almak zorunda değillerdir.
Ülkeye gelecek, AB/EFTA üyesi olmayan üçüncü ülke vatandaşlarına uygulanan (çalışma opsiyonlu) ikamet izinleri ise şunlardır:

- Cİ Tipi Oturma İzni: Diplomatik temsilcilikler ya da uluslararası örgütlerde çalışan memurların eş ve çocuklarına (25 yaşına kadar) verilir. Geçerlilik süresi söz konusu diplomatik personelin görev süresi ile sınırlıdır.

- G Tipi Oturma İzni: İsviçre'ye sınırı olan ülkelerin sınır bölgelerinde yaşayan kişilere o ülke ile yapılmış sınır ötesi çalışma anlaşması çerçevesinde tanınmış olan çalışma hakkını içeren "pasavan" olarak da adlandırılan ve komşu ülkede ve belirlenmiş olan sınır bölgesinde resmi ikametgaha sahip olmak ve haftada en az bir kere resmi ikametgahında bulunuyor olmak koşulu ile verilen ikamet izni.

Komşu ülkede, anılan bölgede yaşayan ve en az 6 aydır o ülkede resmi ikametgaha sahip üçüncü ülke vatandaşlarına da İsviçre'de çalışmaları amacı ile her yıl yenilenmesi gereken "G" sınırötesi çalışma kimliği verilebilir.

- F Tipi Oturma İzni: Geçici kabul almış olanlar ve "N" tipi oturma izni olup iltica başvurusu devam edenler veya iltica başvurusu red edildiği halde ülke dışına çıkmasında hukuki imkansızlıklar bulunanlar ile "S" tipi korunmaya muhtaç kişi kimliğine haiz 3. ülke vatandaşları da mültecilerde aranan koşulları yerine getirmek kaydı ile çalışabilirler.

İkamet izinlerinin uzatılması

İkamet izinlerinin uzatılması, başvuru sahibinin geldiği ülke ve ikamet statüsüne göre farklılıklar göstermektedir.

AB ve EFTA ülkeleri vatandaşları serbest dolaşım ve diğer ikili uyum anlaşmaları kapsamında İsviçre'deki ikamet ve çalışma ile bunlar için gerekli izinlerin alınması ve uzatılması konusunda diğer 3. ülke ve dolayısı ile Türk vatandaşlarına oranla daha az ve kolaylaştırılmış işlemlere tabi tutulmaktadır.

AB/EFTA üyesi olmayan ülke vatandaşlarının çalışma amaçlı ikamet müsaadelerinin uzatılması için ikamet müsaadesinin süresinin dolmasından en geç iki hafta önce uzatma başvurusunda bulunmak gerekir.

Başvuru ikametgah türü ve kişinin statüsüne göre belediyelerin ikamet bürolarına ya da Yabancılar Polisi ve Federal Göç Müsteşarlığı’na yapılır.

B ve L süreli ikamet müsaadeleri prensip olarak bir yıl sonra bir ya da iki yıl süreyle uzatılmaktadır. Ancak uzun süreli işsizlik süreleri, adli vakalar, aşırı sosyal yardım alınması gibi unsurlar ikamet izinlerinin uzatılmasında olumsuz sonuçlara neden olabilir.

https://www.sem.admin.ch/sem/de/home/themen/aufenthalt.html

AB/EFTA üyesi olmayan 3. ülkelerin İsviçre'de yaşayan ve "C" tipi oturma müsadesine sahip vatandaşları aile birleşimi kapsamında eşlerini veya resmi olarak tanınmış hayat arkadaşlarını ve 18 yaşına kadar çocuklarını aynı konutta ikamet etmeleri kaydı ile İsviçre'ye getirebilirler.

Bu işlem için istenen belgeler şunlardır:

-Geçerli bir kimlik yada pasaport

-Konsolosluktan alınacak vize

-Getirilecek kişilerin yaşadıkları ülke nüfus müdürlüklerince düzenlenmiş detaylı aile nüfus kayıt belgesi

Aile birleşimi ile getirilen eşler ile 12-18 yaş arasındaki çocuklara "B" tipi ikamet izni verilir.

Bu kişiler çalışabilir ve 5 yıllık kesintisiz ikamet etmeleri durumunda ikamet belgeleri "C" tipine çevrilir.

12 yaşın altındaki çocuklara ise doğruden "C" tipi oturma izni verilmektedir.

İsviçre'de yaşayan ve "B" tipi oturma müsadesine sahip 3. ülke vatandaşları ise yaşadıkları Kanton'un Göç Dairesi'ne aile birleşimi için izin başvurusunda bulunmak zorundadırlar. İzin verilmesi durumunda aynı prosedürleri uygulayarak eş ve çocuklarını aile birleşimi kapsamında İsviçre'ye getirebilirler.

Süresiz oturma izni (C): "B" kategorisinde İsviçre'de 5 ile 10 yıl ikamet ettikten sonra verilir. Süresiz oturma izni şartlara bağlanamaz.

Ancak yine de kişiye verilen "C" Müsaadesi kimliği evrak olarak 5 yıl süre ile geçerli olup 5 yıl sonra yeni kimlik belgesi çıkartmak için müracaat edilmesi gerekir.