Bir işverene bağlı olmaksızın yabancı adına düzenlen ve yabancıya Türkiye’de süresiz çalışma ve ikamet hakkı veren çalışma iznidir. Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya süresiz çalışma izni verilmesi hususunda mutlak hak sağlamaz. Süresiz çalışma izni belgeleri çalışma izni başlangıç tarihi itibarıyla her beş yılın sonunda yenilenir. Belge yenileme başvurusu süresiz çalışma izni başlangıç tarihinden itibaren beş yıllık sürenin dolmasından önceki altı ay içerisinde ve her halükarda süre dolmadan yapılır.

Bir işverene bağlı olmaksızın yabancı adına düzenlenen ve yabancıya Türkiye’de kendi ad ve hesabına çalışma hakkı veren çalışma iznidir. Bağımsız çalışma izni,   uluslararası işgücü politikası doğrultusunda, yabancının eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi, yabancı şirket ortağı ise sermaye payı ve diğer benzeri hususlar dikkate alınarak verilebilir. Bağımsız çalışma izni süreli olarak düzenlenir.

Çalışma izni için istenilen belgeler https://www.csgb.gov.tr/uigm/belgeler/  adresinde mevcuttur.

Çalışma izni başvurusu yurt dışından ve yurt içinden olmak üzere iki farklı şekilde Yabancıların Çalışma İzinleri Başvuru Sistemi (e-İzin) üzerinden yapılabilir.

Çalışma izni başvurusu yurt içinde, doğrudan Bakanlığa yapılır. Adına Türkiye’de en az altı ay süreyle düzenlenmiş ve çalışma izni başvurusu tarihi itibarıyla geçerliliği devam eden ikamet izni bulunan yabancılar için ilgili işverenlerce yurt içinden e-Devlet kapısı üzerinden (https://www.calismaizni.gov.tr) çalışma izni başvurusu yapılabilir. Ayrıca, Genel Müdürlükçe belirlenecek yabancılardan Türkiye’de yasal olarak bulunanlar, geçerli bir ikamet izni olmaksızın sistem üzerinden başvuru yapabilir.

Yurt dışından yapılacak çalışma izni başvurusu iki aşamada tamamlanır. İlk aşamada yabancı, vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti büyükelçiliğine veya başkonsolosluğuna şahsen giderek çalışma izni başvurusu yapar ve bu başvuruya istinaden kendisine büyükelçilik veya başkonsolosluk tarafından 16 haneli referans numarası verilir. İkinci aşamada, yabancının verilen referans numarasını Türkiye’deki işverenine bildirmesi, işvereninin ise bu referans numarasını kullanarak Bakanlığımıza e-Devlet kapısı üzerinden (https://www.calismaizni.gov.tr) çalışma izni başvurusu yapması gerekmektedir.

Çalışma izni başvuruları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca belirlenen çalışma izni değerlendirme kriterlerine ve uluslararası işgücü politikasına göre değerlendirilir. Usulüne uygun olarak tamamlanan başvuruların değerlendirilmesi, bilgi ve belgelerin tam olması kaydıyla otuz gün içinde tamamlanır. Otuz günlük süre, başvurunun sistem üzerinden tamamlandığı veya ek bilgi ve belge talebi olması halinde talep edilen bilgi ve belgelerin sistem üzerinden yüklendiği tarihten itibaren başlar. Bakanlık, çalışma izni başvurularının değerlendirilmesi sürecinde gerek görülen hâllerde, ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının görüşlerini alır.

Çalışma izni başvurusu sonuçlanan yabancılara ilişkin Bakanlık kararı (olumlu veya olumsuz) başvuru esnasında beyan edilen elektronik posta adresine bildirilir. Yurt dışından yapılan başvurularda sonuç, ilgili dış temsilciliğe de çevrim içi olarak bildirilir. Ayrıca, başvuru sonucu e-İzin sisteminden de görülebilir.

Çalışma izni verilmesi ya da çalışma izni süresinin uzatılması talebinin reddedilmesi, çalışma izninin iptal edilmesi ya da çalışma izninin sonlandırılmasına ilişkin Bakanlıkça verilecek kararlara karşı ilgililer, tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz edilebilir. Çalışma izni başvurusunun reddedilmesine ilişkin itirazlar sistem üzerinden çevrim içi olarak yapılmakta olup, itiraza ilişkin açıklamalı dilekçe ve belgelerin Yabancıların Çalışma İzinleri Başvuru Sistemine (e-İzin) sisteme yüklenmesi gerekmektedir. İtirazın Bakanlıkça reddedilmesi halinde idarî yargı yoluna başvurulabilir.

Çalışma izni talebi reddedilen yabancılar için, ret işlemine konu olan eksikliğin giderilmesi halinde yeniden çalışma izni başvurusu yapılması mümkündür. Çalışma izni başvurusunun reddedilmesi, yeni bir çalışma izni başvurusu yapılmasına mani olmaz.

Tamamlanan başvurunun takip numarası; e-İzin sistemindeki “Başvuru İşlemleri”-“Tamamlanan Başvurular”-“Değerlendirmedeki Başvurular” sekmeleri takip edilerek görülebilmektedir.

Çalışma izni bulunan yabancılara ilişkin sosyal güvenlik yükümlülüklerinin çalışma izni başvurusu esnasında beyan ve taahhüt edilen ücret ve tam zamanlı çalışmaya ilişkin usul ve esaslar üzerinden yerine getirilmesi zorunludur. Yurt içinden yapılan başvurularda yabancının, çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren bir ay içerisinde ilgili mevzuat kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle çalışmaya başlaması zorunludur. Yurt dışından yapılan başvurularda ise yabancının yurda giriş tarihinden itibaren bir ay içerisinde ve her halükârda çalışma izninin başlangıç tarihinden itibaren altı ay içerisinde ilgili mevzuat kapsamında yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle çalışmaya başlaması zorunludur.

Çalışma izni verilmesi halinde, yabancının başvuru yaptığı dış temsilciliğe giderek çalışma ve ikamet izni harçları ile vize harcını ödemesi gerekmektedir. Çalışma izni harcı ve değerli kâğıt bedeli yatırılması bildirimi tarihinden itibaren otuz gün içerisinde harç ve değerli kâğıt bedeli yatırılmayan başvurular reddedilir. Dış temsilcilikçe yabancı şahsın pasaportuna vize etiketi yapıştırılması sonrasında şahıs Türkiye’ye giriş yapabilir. Bakanlıkça düzenlenen çalışma izni kartı PTT Kargo ile işveren adresine ulaştırılmaktadır. Dış temsilcilikten çalışma vizesi alarak Türkiye’ye gelen yabancılar, giriş tarihinden itibaren en geç yirmi gün içinde adres kayıt sistemine kayıtlarını yaptırmak zorundadırlar.

Bakanlıkça onaylanan çalışma izinlerine ait çalışma izni belgeleri bastırıldıktan sonra PTT Kargo ile işveren adresine gönderilmektedir. Sistemde kayıtlı cep telefonuna PTT tarafından bu gönderilerin durumu ile ilgili bildirimler gönderilmekle beraber, gönderinin durumunu e-Devlet üzerinden sisteme girerek “Başvuru İşlemleri Menüsü”-“Sonuçlanmış Başvurular”-“İzin Sonrası İşlemler”-“Kart Takip” sekmeleri takip edilerek görülebilmektedir.

Çalışma izni süre uzatma başvurusu, çalışma izni süresinin dolmasına altmış gün kalmasından itibaren ve her halükârda çalışma izni süresi dolmadan sistem üzerinden yapılır.

Adına çalışma izni süre uzatma başvurusu yapılan yabancılar, izin süresinin sona erdiği tarihten itibaren başvurunun değerlendirilmesi süresince ve her halükârda doksan günü geçmemek ve yapılan iş ile çalışılan işyerinin değişmemesi kaydıyla çalışmaya devam edebilir. Bu süre içerisindeki çalışma, kanuni çalışma olarak kabul edilir ve yabancının ve işverenin çalışma izninden doğan hak ve yükümlülükleri aynı şekilde devam eder.

Yapılacak çalışma izni uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni düzenlenir.

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu, Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği, Turkuaz Kart Yönetmeliği, Uluslararası Koruma Başvuru Sahibi ve Uluslararası Koruma Statü Sahibi Kişilerin Çalışmasına Dair Yönetmelik , Geçici Koruma Sağlanan Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik, Serbest Bölgelerde Çalışacak Yabancıların Çalışma İzinlerine Dair Yönetmelik ve Doğrudan Yabancı Yatırımlarda Yabancı Uyruklu Personel İstihdamı Hakkında Yönetmelik yürürlükte olan mevzuatlardır.

6735 sayılı Kanun; Türkiye’de çalışmak için başvuruda bulunan veya çalışan, bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan veya görmekte olan, staj yapmak üzere başvuruda bulunan veya staj yapan yabancılar ile Türkiye’de geçici nitelikte hizmet sunumu amacıyla bulunan sınırötesi hizmet sunucusu yabancıları ve yabancı çalıştıran veya çalıştırmak üzere başvuruda bulunan gerçek ve tüzel kişileri kapsar.  Kanun’un uygulanmasında, Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar ile uluslararası sözleşme hükümleri saklıdır.

Diğer kanunlarda ya da Türkiye’nin taraf olduğu ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya uluslararası sözleşmelerde çalışma izni almadan çalışabileceği belirtilen yabancılar, Türkiye'de çalışma izni almadan çalışabilirler. Mavi Kart sahibi yabancılar (5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu), mülteci veya ikincil koruma statüsü sahibi yabancılar (6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu) ve diplomatik misyon üyesi yabancılar (1961 tarihli Diplomatik İlişkiler Hakkında Viyana Sözleşmesi/1963 tarihli Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi) bu kapsamda örnek olarak sayılabilir.

29/05/2009 tarihli ve 5901 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu’nun 28’inci maddesi kapsamında doğumla Türk vatandaşı olup da İçişleri Bakanlığından çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve üçüncü dereceye kadar olan altsoylarından Mavi Kart sahibi olanlar veya Mavi Kartlılar Kütüğüne kaydı olduğunu belgeleyenler, Türkiye’de çalışma izni almadan çalışabilirler. Bu kişiler için çalışma izni belgesi düzenlenmez. Ancak, talepleri halinde Türkiye’de çalışabileceklerini belirten harca tabi olmayan bir belge verilir.

Çalışma izni olmaksızın çalıştığı tespit edilen yabancılar ve işverenleri hakkında idari para cezası uygulanmaktadır. Ayrıca, çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilir.

6735 sayılı Kanun’a göre verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti, ikamet izni yerine geçer. Ancak, mülteci ya da ikincil koruma statüsü dışındaki yabancıların herhangi bir nedenle ikamet iznine sahip olması yabancıya çalışma hakkı vermez.

Özellik arzeden doğrudan yabancı yatırımlar kriterlerini karşılayan işletmelerde, kilit personel konumundaki ilk yabancının çalışma izni değerlendirilirken istihdam kriteri (1 yabancı istihdam edilebilmesi için 5 Türk vatandaşı istihdamı şartı) aranmamaktadır.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulmuş olan; limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü, anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı olan yabancılar çalışma izni alarak çalışabilirler. 6102 sayılı Kanun’a göre kurulmuş; anonim şirketlerin Türkiye’de ikamet etmeyen yönetim kurulu üyesi, diğer şirketlerin yönetici sıfatı olmayan ortağı, çalışma izni muafiyeti kapsamında değerlendirilir.

Uluslararası koruma başvuru sahibi ve şartlı mülteci statüsü sahibi kişiler çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almakla yükümlüdür. Çalışma izni başvurusu, uluslararası koruma başvurusu tarihinden altı ay sonra yapılabilir. Belirli bir ilde ikamet etme yükümlülüğü getirilen uluslararası koruma başvuru sahibi ve şartlı mültecinin, bu il sınırları dışında çalışma izni almak için yaptığı başvurular, İçişleri Bakanlığının görüşü alınarak sonuçlandırılır.

Bağımlı-süreli çalışma izni olan yabancıya, gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla çalışma izni verilir.

Çalışma izinleri belirli bir iş, işyeri ve adreste çalışmak üzere verilmektedir. Belirli bir işverenin yanında çalışma izni bulunan bir yabancı aynı izinle başka bir işverene ait işyerinde çalışamaz. Yabancının farklı bir işverenin işyerinde çalışabilmesi için yeni bir çalışma izni alması gerekmektedir. Ancak bir işverene bağlı olarak çalışma izni verilen yabancının aynı işverene ait işyerinde farklı bir görevde veya bu işverenin aynı iş kolundaki diğer şubelerinde çalışabilmesi gerekli şartların sağlanması gerekir.

Yabancıların çalışma izinlerine ilişkin olarak istatistiki verilere Bakanlığımız internet sitesinden (https://www.csgb.gov.tr/uigm/istatistikler/)  ulaşılmaktadır.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çalışma izni verilmesi ya da uzatılması talebinin reddedilmesi ya da çalışma izninin iptal edilmesi ya da çalışma izninin sonlandırılmasına ilişkin kararını, işverenine veya yabancıya tebliğ eder. Bakanlıkça verilecek kararlara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz edilebilir. İtirazın reddedilmesi hâlinde idari yargı yoluna başvurulabilir.

02/07/1964 tarihli ve 492 sayılı Harçlar Kanunu gereğince yabancılara verilecek çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti harca tabidir. Ayrıca 210 sayılı Değerli Kâğıtlar Kanunu uyarınca Bakanlığımızca düzenlenmekte olan çalışma izni ve çalışma izni muafiyeti belgeleri, değerli kâğıt sayılmış olup, düzenlenecek her bir belgeden değerli kâğıt bedeli alınmaktadır. Üç aydan kısa talep edilen çalışma izni muafiyeti başvuruları için harç bedeli alınmaz. Turkuaz Kart sahibi yabancı, harca tabi olmayıp düzenlenen belge için değerli kâğıt bedeli alınır. Güncel çalışma izni harç tutarlarına ve değerli kâğıt bedeli miktarlarına https://www.csgb.gov.tr/uigm adresinden ulaşılabilir.

e-İzin sisteminin sorunsuz çalıştırılabilmesi için internet tarayıcısı olarak Google Chrome kullanılması önerilmektedir. Elektronik imza işlemlerinde sorun yaşamamak ve sistem uyarılarını görebilmek açısından internet tarayıcısı ayarlarından “Açılır Pencerelere İzin Ver” durumuna getirilmesi (pop-up engelleyicisinin kapatılması) gerekmektedir.

Ev hizmetlerinde; yaşlı, engelli, veya çocuk bakımı ile hasta refakati için yabancı çalıştırmak üzere Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına çalışma izni başvurusu yapılabilmektedir.

Ev hizmetlerinde yabancı çalıştıracak kişilerin yaşlı veya engelli olması ya da başvuru yapabilecek durumda olmaması halinde bu kişilerin birinci derece yakınları işveren olabilir. Bu durumda işyeri kaydı birinci derece yakın olan kişinin bilgileri ve elektronik imzası ile açıldıktan sonra, başvuru yapılırken sistemde yabancının çalışacağı adrese hasta refakati/yaşlı bakımının yapılacağı adres girilmelidir. Ayrıca yüklenecek sözleşmeye ek olarak yakınlığı gösteren belge ve bakımı yapılacak kişinin nüfus cüzdanı örneği eklenmelidir.

İşyerinin ana işveren durumunda olması halinde 23 haneyi takip eden son üç hane 000 olarak girilmelidir. Alt işverenlik durumlarında ise bu numaranın ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğünden öğrenilmesi gerekmektedir.

663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yabancı doktor ve hemşirelerin Türkiye’de çalışabilmelerine imkân sağlanmış olup, Sağlık Bakanlığından alınan ön izin belgesi ile birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'na çalışma izi başvurusu yapılmakta ve başvurusu uygun bulunanlara çalışma izni düzenlenmektedir. Çalışma izni istenilen yabancının yurt dışından mezun olması halinde  yabancıya ait diploma denklik belgesi ibrazı zorunludur.

Çalışma izni talep edilen yabancılara yapacakları meslek ve görevlere uygun olarak asgari ücretin katları esas alınmak suretiyle minimum ücret seviyeleri belirlenmiştir. Söz konusu ücret seviyeleri Bakanlığımız internet sitesinde yer alan İzin Değerlendirme Kriterleri sayfasında belirtilmektedir.  Çalışma izni verilen yabancılara ilişkin sosyal güvenlik prim ödemelerinin çalışma izni başvurusunda beyan edilen ücret üzerinden yatırılması gerekmektedir.

Çalışma izni yabancının pasaport veya pasaport yerine geçen belgelerinin geçerlilik süresinden altmış gün daha kısa süreli olarak düzenlenir.

e-İzin sisteminde işveren kaydı, işverenin SGK'da kayıtlı işyeri SGK e-Bildirge kullanıcısı tarafından yapılabilmektedir. İşyeri SGK e-Bildirge kullanıcısı tarafından işyeri kaydı oluşturulduktan sonra “İşveren Yönetim Paneli”- “Yetkilendirme İşlemleri” menüsünden girilerek yetkilendirilecek kişilerin T.C. kimlik numarası girilmek suretiyle işyeri adına başvuru yapma yetkisi verilebilmektedir. İşyeri e-Bildirge kullanıcısı tarafından işveren kaydı açıldıktan sonra yetkilendirilen kişiler, sisteme girdiklerinde o işyeri adına başvuru yapabilmektedir.

İşyeri e-Bildirge kullanıcısı tarafından işveren kaydı açıldıktan sonra işyeri adına başvuru yapmak üzere kişi yetkilendirilmesinde bir sınır bulunmamaktadır.

Konsolosluklardan çalışma vizesi alarak Türkiye’ye gelen yabancılar, giriş tarihinden itibaren en geç 20 gün içinde adres kayıt sistemine kayıtlarını yaptırmak zorundadırlar.

İşyeri SGK e-Bildirge kullanıcısı; SGK'dan otomatik olan bilgiler haricinde (bu bilgiler SGK'dan güncellenebilir) diğer bilgileri güncelleme yetkisine sahiptir.

Yabancının yapacağı görev içinde geçen en az üç harf sisteme girildiğinde, yazılan metni içeren tüm görevler listelenmektedir. Bu listeden iş sözleşmesiyle uyumlu olacak şekilde yabancının çalışacağı ilgili görevi seçilebilmektedir.

e-İzin sistemine yüklenecek belgeler en fazla 2 MB boyutunda ve PDF formatında olmalıdır.

e-İzin sistemine yüklenecek fotoğraf JPEG, PNG, GİF veya JPG formatında olmalıdır. Yabancıya ait fotoğrafın, son 6 ay içerisinde renkli olarak çekilmiş, ön cepheden, yüzü açık, yabancının kolaylıkla tanınabileceği şekilde, arka fonu beyaz (biyometrik) olmalıdır.

Başvuruda yer alan her sekmenin başlığının yanında yeşil onay (ü) işaretinin olup olmadığı kontrol edilmelidir. Onay işareti bulunmayan sekmede bir eksiklik var demektir. İlgili eksik bilgiler tamamlanarak başvuruya devam edilmelidir. Bütün sekmeler tamamlandığı halde "Kaydet" butonuna tıklandığında e-İmza penceresi açılmıyorsa internet tarayıcısı ayarlarından “Açılır Pencerelere İzin Ver” durumuna (pop-up engelleyicisinin kapatılması) getirilmesinden emin olunmalıdır. e-İzin sisteminin sorunsuz çalıştırılabilmesi için internet tarayıcısı olarak Google Chrome kullanılması önerilmektedir.

e-İzin sisteminde bir başvurunun tüm sekmeleri doldurulduktan sonra e-İmza ile tamamlandığı takdirde tamamlanmış başvuru olur. Ancak bir başvuru tüm bilgileri girilmiş olsa dahi e-İmza ile imzalanmadan kaydedilirse tamamlanmayan başvurular bölümüne kaydedilir. Yapılan başvuruların takibi "Başvuru Takip İşlemleri" menüsü altındaki sekmelerden yapılabilmektedir.

e-İzin sisteminde tüm işlemler çevrim içi olarak yapılmakta olup e-İmza ile tamamlanan çalışma izni başvurularıyla ilgili olarak ayrıca Bakanlığımıza kağıt ortamında bilgi veya belge gönderilmesi gerekmemektedir.

Talep edilen eksik belgenin PDF formatında hazırladıktan sonra, “Başvuru Takip İşlemleri”- “Değerlendirme Aşamasındaki Başvurular” alanındaki ilgili başvuruya ait işlem menüsünden yüklenmesi gerekmektedir. Belgeyi yükledikten sonra işlem, elektronik imza ile tamamlanmalıdır.

Bakanlıkça verilmiş bulunan çalışma izinlerinin iptal edilmesine ilişkin olarak işveren tarafından e-İzin sistemi üzerinden “İzin Sonrası İşlemler”-“İzin Sonlandırma Talebi” sekmeleri takip edilerek elektronik imza ile işlemin tamamlanması gerekmektedir. 

Çalışma izni sahibi olan bir yabancının hastalanması ya da iş kazası geçirmesi durumunda ilgili mevzuat hükümleri uygulanır.

Yabancı çalıştıran işverenler ile bir işverene bağlı olmaksızın düzenlenen çalışma izinlerinde adına çalışma izni düzenlenen yabancılar, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın başlamasını ve sona ermesini, çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin iptalini gerektirecek hâlleri on beş gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.