İsveç


GENEL BİLGİLER

Çalışma hayatından sorumlu Bakanlık(lar)/Kurum(lar)

İsveç'te çalışma hayatından sorumlu bakanlık Arbetsmarknads­departementet' dir. Bakanlığın web adresi: www.regeringen.se/sveriges-regering/arbetsmarknadsdepartementet dir.

Ülkede işgücü piyasasından sorumlu kurumlar:

İsveç Kamu İstihdam Kurumu (Arbetsförmedlingen)

İsveç İşsizlik Sigortası Kurulu (Inspektionen för arbetslöshetsförsäkringen, IAF)

İsveç Avrupa Sosyal Fonu Konseyi (Swedish ESF Council)

İşgücü Piyasası ve Eğitim Politikası Değerlendirme Kurumu (Institutet för arbetsmarknads- och utbildningspolitisk utvärdering, IFAU)

 İsveç ILO Komitesi (Svenska ILO-kommittén)

 Lernia AB (Lernia)

 Samhall Aktiebolag (Samhall)

Çalışma yasası ve çalışma koşullarından sorumlu kurumlar:

İsveç Sağlık, Çalışma Hayatı Araştırma Konseyi (Forskningsrådet för arbetsliv, hälsa och välfärd, Forte)

İsveç Çalışma Koşulları Mercii (Arbetsmiljöverket)

İsveç İş Mahkemesi (Arbetsdomstolen)

Yönetim Kurulu Çalışan Temsilcileri Konseyi (Nämnden för styrelserepresentationsfrågor)

Patent Hakları ve İşyerinde Yenilikler için Tazminat Düzenlemeleri Ulusal Danışma Kurulu (Statens nämnd för arbetstagares uppfinningar)

Ulusal Arabuluculuk Bürosu (Medlingsinstitutet)

İsveç ILO Komitesi (Svenska ILO-kommittén)

Ülkeye yeni gelenlerin işgücü piyasasına katılımından sorumlu kurum:

İsveç Kamu İstihdam Kurumu (Arbetsförmedlingen)

Çalışma hayatını düzenleyen temel yasal metinler

İsveç çalışma mevzuatını düzenleyen yasa metinlerinin resmi olmayan İngilizce tercümelerine aşağıdaki link üzerinden ulaşmak mümkündür:

https://www.government.se/government-policy/labour-law-and-work-environment/swedish-statutes-in-translation---labour-legislation/

1. The Labour Disputes (Judicial Procedure) Act (1974:371)

İş Anlaşmazlıkları Yasası (Yasal Süreç)

2. Employment (Co-Determination in the Workplace) Act (1976:580)

İstihdam Yasası (İşyerinde İşçilerin Yönetime Katılması)

3. Annual Leave Act (1977:480)

Yıllık İzin Yasası

4. Work Environment Act (1977:1160)

Çalışma Ortamı Yasası

5. Employment Protection Act (1982:80)

İstihdam Koruma Yasası

6. Working Hours Act (1982:673)

Çalışma Saatleri Yasası

7. Board Representation (Private Sector Employees) Act (1987:1245)

Yönetim Kurulunda Temsil Yasası (Özel Sektör Çalışanları)

8. Wage Guarantee Act (1992:497)

Ücret Garantisi Yasası

9. The Public Employment Act (1994:260)

Kamu İstihdam Yasası

10. Parental Leave Act (1995:584)

Ebeveyn İzni Yasası

11. Posting of Workers Act (1999:678)

İşçi Sevkine İlişkin Yasa

12. Prohibition of Discrimination of Employees Working Part Time and Employees with Fixedterm Employment Act (2002:293)

Kısmi Süreli ve Belirli Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışan İşçilere Ayrım Yapılmamasına İlişkin Yasa

13. The Agency Work Act (SFS 2012:854)

Özel İstihdam Büroları Yasası

14. Act on special protection for workers against reprisals for whistleblowing concerning serious irregularities (2016:749)

İşyerinde yasal çalışma koşulları ile ilgili ciddi ihlallere ilişkin muhbirlik yapan işçilere özel koruma sağlayan yasa

15. Posting of Workers Ordinance (2017:319)

İşçi Sevki Yönetmeliği

İş ilişkisinin kurulma biçimi

İsveç'te iş ilişkisi iş sözleşmesi ile kurulmaktadır. Sözleşmenin belli bir biçimi tarif edilmemiştir. Ancak işverenin, iş ilişkisinin başlamasından itibaren bir ay içinde iş ilişkisinin koşullarına ilişkin çalışanı yazılı olarak bilgilendirme yükümlülüğü vardır.

İş sözleşmeleri kural olarak belirsiz sürelidir. İstihdam Koruma Yasası, işverenin ihtiyacı o yönde ise belirli süreli iş sözleşmesine izin vermektedir. Son 5 yıl içinde toplam iki yıldan fazla belirli süreli çalışan işçinin sözleşmesi belirsiz süreli hale gelir.

İstihdam Koruma Yasası 6 aydan uzun olmamak kaydıyla deneme süresine izin vermektedir. İş ilişkisi deneme süresinin dolmasından önce sonlandırılmamışsa, çalışan otomatik olarak belirsiz süreli sözleşme ile istihdam edilmeye devam eder.

Günlük/haftalık çalışma süreleri

Çalışma saatleri yasası hükümlerine göre, haftalık çalışma süresi 40 saati geçemez. Ancak çalışma saatlerini artırma ihtiyacı ortaya çıkması halinde çalışma süresi 4 haftalık süre için 48 saati, bir takvim ayı süresi için ise 50 saati geçmeyecek şekilde artırılabilir.

Yıllık ücretli izin süreleri

Yıllık izin süresi, hafta sonu tatili ve kamu tatil günleri ile dini bayram tatilleri hariç tutulmak üzere 25 gündür.

Asgari ücret uygulaması

Ülkede asgari ücret uygulaması bulunmamakta, ücret düzeyleri toplu sözleşmeler ile belirlenmektedir.

Kıdem tazminatı uygulaması

İstihdam Koruma Yasasına göre bir çalışanın işten çıkarılması ya çalışanın kendisi ile ilgili bir nedenden ya da işyerinde işgücü fazlalığından kaynaklanabilir. İşten çıkartılma hangi nedenle gerçekleşirse gerçekleşsin İsveç yasalarında kıdem tazminatına ilişkin hüküm bulunmamaktadır. Ancak işçiler iş sözleşmesi, toplu sözleşme veya çıkış sözleşmesine konulan hükümlerle kıdem tazminatına hak kazanabilmektedir.

İş güvencesi

Çalışanın işten çıkartılması halinde bildirim süreçleri

Kişisel nedenlerle işten çıkartılma halinde İstihdam Koruma Yasasının 8-10. maddeleri işverenin yazılı olarak fesih bildirimi yapmasını öngörmektedir. Çalışan bir sendika üyesi ise, işveren aynı zamanda çalışanın üye olduğu sendikanın temsilcisine de bilgi verir. Talep edilmesi halinde işveren ve sendika temsilcisi müzakere etmeye yetkilidir. İşveren talep edilirse işten çıkarılma nedenini çalışana yazılı olarak bildirir.

 

İstihdam fazlalığı nedeniyle işten çıkartılma halinde de işveren çalışana yazılı fesih bildirimi yapar, ayrıca toplu sözleşme yapılan sendikaya detaylı bilgi sunar. İşveren bu nedenle işten çıkarma yapıyorsa, çalışanın işten çıkartılma kararını vermeden önce sendika yetkilileri ile müzakere etmek zorundadır.

Fesih bildirim süresi;

  • en az 2 yıl istihdam edilen çalışana 2 ay
  • en az 4 – 6 yıl yıl istihdam edilen çalışana 3 ay
  • en az 6 – 8 yıl istihdam edilen çalışana 4 ay
  • en az 8 – 10 istihdam edilen çalışana  5 ay
  • en az 10 yıl istihdam edilen çalışana  6 aydır.

Görevi ağır suistimal halinde herhangi bir bildirim süresi öngörülmemiştir.

 

İstihdam Koruma Yasasının 7. maddesinde fesih bildiriminin objektif nedenlere dayanması gerektiği, bu nedenlerin ya çalışanla ilgili kişisel nedenler ya da işyerindeki istihdam fazlalığı olabileceği belirtilmektedir. Kişisel nedenlerle fesih, işin gerektirdiği becerilerin bulunmayışı, görevi suistimal, çalışmayı reddetmek, husumet, işbirliği sorunları, adli suçlar gibi hallerde sözkonusu olur. Yaşlılıktan kaynaklanan hastalık ya da iş kapasitesinde azalmanın (çalışanın sürekli olarak görevini büyük ölçüde yerine getirememesi hali dışında) objektif fesih nedeni olarak kabul edilemeyeceği öngörülmüştür. Yasaya göre çalışanın iş yapabilme kapasitesinde hastalık ya da yaştan kaynaklanan azalma olması durumunda, işveren işyeri ortamını çalışan açısından daha uygun hale getirmeyi ya da çalışana işyerinde yapabileceği başka bir işi önermeyi denemelidir. İşverenin önerebileceği başka bir iş varken çalışanını işten çıkarması haksız işten çıkarma olarak değerlendirilir.

 

Haksız işten çıkarma halinde tazminat

İstihdam Koruma Yasasının 38. maddesine göre bir çalışan, haksız yere işten çıkartılması halinde uğradığı zararların tazmin edilmesini talep edebilir. İşveren mahkeme kararına rağmen çalışanı işe almayı reddederse, 5 yıldan az çalışmış olan işçiye 16 aylık maaşı; 5 – 10 yıl çalışmış olan işçiye 24 aylık maaşı; 10 - 15 yıl çalışmış olan işçiye 32 aylık maaşı kadar tazminat öder.

 

Çalışan, işten çıkarmanın iptali için yargıya başvurabilir. Mahkeme kararı olumlu olursa çalışan işe iade edilir. Bu karara uymayan işveren işçiye yukarda belirtilen oranlarda tazminat öder.

Çalışma hayatının denetimi

Çalışma hayatının denetiminden sorumlu kurum Arbetsmiljöverket'tir (www.av.se). İşyerindeki çalışma koşullarını denetlemek üzere işyerlerinde teftişler gerçekleştirir. Müfettişlerin Çalışma Ortamı Yasası ve Çalışma Saatleri Yasası çerçevesinde gemiler hariç bütün faaliyet kolları ve istihdam biçimlerindeki tüm işyerlerini denetleme yetkisi vardır. Kurumun amacı, işyerinde meslek hastalığı ve iş kazaları riskini azaltmak ve işyeri ortamındaki koşulları fiziksel, mental, sosyal ve örgütsel açıdan geliştirmektir. Kurum örgütsel olarak Çalışma Bakanlığına bağlı, işleyişi bakımından bağımsız bir kurumdur. Kurumun bir merkez birimi ve 10 ayrı bölgede faaliyet gösteren bölgesel ofisleri vardır.

 

Denetimler, önceden bildirimli ya da habersiz olarak gerçekleştirilebilir. Seçilen işyerleri sağlık açısından büyük risk taşıyan yerler öncelikli olmak kaydıyla belirlenmekte, birden fazla birimi olan işyerleri ya da geniş coğrafi alana yayılan işyerleri için makro ölçekli denetimler gerçekleştirilebilmektedir. Teftiş yapan müfettiş, işyerinde gördüğü düzeltilmesi gereken husularla ilgili işverene bildirimde bulunur ve sorunun giderilmesi için belirli bir süre verir. İşyerinde acil ve çok ciddi bir tehlike tespit edilirse, işyerine yasaklama emri çıkartılabilir. İhtara uymayan işveren hakkında mahkeme para cezasına hükmedebilir.

Sendikal örgütlenme

Ülkede tüm sektörlerde (16 – 64 yaş arası çalışanlar arasında) sendikalaşma oranı 2016 yılı rakamları ile % 69'dur. 16 – 64 yaş arası çalışanlar arasında toplu sözleşme kapsamında olanların oranı ise % 90'dır. 2017 yılında kayıtlı toplu sözleşme sayısı 671, imzalanan toplu sözleşme sayısı 497, bu sözleşmelerin kapsamında olan çalışan sayısı 2.3 milyon olmuştur. Toplu sözleşme görüşmeleri sırasında 15 grev bildirimi yapılmış, 1 eylem gerçekleştirilmiştir.

 

İsveç'in 1880'e kadar uzanan uzun bir sendikalaşma geçmişi olup, ülkedeki çalışan sendikaları üç büyük Konfederasyon altında toplanmışlardır.

  • İsveç İşçi Sendikalar Konfederasyonu (LO www.lo.se),
  • İsveç Uzman Çalışanlar Konfederasyonu (TCO www.tco.se) ve
  • İsveç Mesleki Örgütler Konfederasyonu (SACO www.saco.se).

 

LO, özel sektör ve kamu sektöründen 14 sendikanın üst kuruluşu olup, 1 443 000 üyeye sahiptir. TCO, % 60'ı kadın çalışanlar olmak üzere, eğitim, medya, sağlık, emniyet, ticaret, bilişim gibi sektörlerde, daha ziyade vasıflı meslek sahibi 1.4 milyon üyesi bulunan 14 sendikanın üst sendikal örgütlenmesidir. Üyelerinin yaklaşık yarısı özel sektör, yarısı kamu çalışanıdır. SACO ise yüksek vasıflı, meslek sahibi, üniversite mezunu çalışanların biraraya geldiği 700 000 üyeli 23 sendikanın üst kuruluşudur.

 

İsveç İşveren Sendikaları Federasyonu (Svenska Arbetsgivareföreningen - SAF) 1902'de kurulmuş olup, 2001 yılında İsveç Endüstriler Federasyonu (Sveriges Industrı Förbund) ile birleşerek İsveç Girişimciler Konfederasyonunu (Svenskt Naringsliv) oluşturmuştur.

 

İsveç Girişimciler Konfederasyonu (www.svensktnaringslive.se) 49 üye kuruluş ve 1.6 milyon çalışanı olan 60 000 üyesi ile İsveç'in en büyük işveren örgütüdür.

 

İsveç'te Çalışma Bakanlığına bağlı, iş uyuşmazlıklarının çözümlenmesi, etkin bir ücret belirleme sürecini teşvik etme ve ücret ve maaşlara ilişkin kamu istatistiklerinin hazırlanmasını denetlemekten sorumlu Ulusal Uzlaştırma Ofisi (Medlingsinstitutet – www.mi.se) bulunmaktadır. Ofis tarafından atanan görevliler, sosyal taraflar arasında iş sözleşmesi hükümleri ya da ücret belirlemeleri aşamasında çıkan uyuşmazlıklarda arabuluculuk görevi üstlenmektedir. Ayrıca kurum ülkedeki endüstriyel ilişkiler ve toplu sözleşmelere ilişkin yıllık raporlar hazırlamaktadır.

ÇALIŞMA VE İKAMET İZİNLERİ

Çalışma ve ikamet izinlerinden sorumlu Bakanlık(lar)/Kurum(lar)

İsveç'te Adalet Bakanlığına bağlı bir Göç Bakanlığı (www.government.se/government-policy/migration-and-asylum/) bulunmaktadır. Göçten Sorumlu Bakan aynı zamanda Adalet Bakan Yardımcısıdır.

 

Çalışma ve ikamet izinleri için başvuru mercii Adalet Bakanlığına bağlı İsveç Göç Ajansı (Migrationsverket – www.migrationsverket.se) dır.

Ülkede uygulanan göç rejimi

İsveç’e göç, aile birleşimi, çalışma, eğitim, AB içi serbest dolaşım ve sığınma başvurusu nedenleriyle kabul edilmektedir.

Çalışma ve ikamet izinleri

İsveç’e çalışma amacıyla gelmek isteyen diğer ülke vatandaşlarının (AB’ye üye ülkeler, İsviçre, Norveç, Danimarka, Finlandiya ve İzlanda vatandaşları hariç), ülkeye gelmeden önce çalışma izni alması gerekmektedir. Çalışma iznini almadan önce bir işe kabul edilmiş olmak gerekmektedir. Yani işi olmayan kişinin İsveç’e gelip iş araması mümkün olamamaktadır.

 

Bir işverenin yanında çalışmak üzere çalışma izni başvurusu

Çalışma başvurusu işveren tarafından yapılır.

Başvuruyu yaparken:

  • Geçerli bir pasaportu bulunmak,
  • Çalışana İsveç toplu sözleşme hükümlerine eşit/eşdeğer ya da çalışacağı meslek veya işkolu içinde uygulanagelen iş sözleşmesi hükümleri çerçevesinde bir iş teklifi yapılmış olması,
  • Çalışana İsveç toplu sözleşme hükümlerine eşit/eşdeğer ya da çalışacağı meslek veya işkolu içinde uygulanagelen bir ücret teklif edilmiş olması,
  • Kişinin kendi kendini geçindirebileceği konumda bir iş olması (vergilendirilmeden önce en az aylık 13 000 İsveç Kronu kazancı bulunması),
  • Çalışmaya başlandığında işveren tarafından çalışana sağlık, hayat, istihdam ve emeklilik sigortalarının sağlanmaya başlayacağının taahhüt edilmesi gerekmektedir.

 

Bağımsız çalışanların çalışma izni başvurusu

 

İsveç’te 3 aydan az süreyle çalışacak olan bağımsız çalışanların ikamet belgesi almalarına ihtiyaç yoktur. Vize alınarak gelinen bir ülke vatandaşı ise, bağımsız çalışan kişi vizesi ve geçerli pasaportu ile ülkeye giriş yapabilir.

 

İkamet başvurusu yaparken bağımsız çalışanın:

  • Geçerli bir pasaportunun bulunması,
  • Çalıştığı alanda uzun süreli bir iş ve yönetim tecrübesi olduğunu kanıtlaması,
  • İngilizce ve/veya İsveççe’ye hakim düzeyde dil bildiğini belgelemesi,
  • Şirketin yöneticisi olduğunu, şirkette en üst düzeyde sorumluluk sahibi olduğunu ve şirketin en az yarısına sahip olduğunu kanıtlaması,
  • Şirket hizmet veya mallarının İsveç’te üretildiği veya satıldığını göstermesi,
  • İlk iki yıl için kendisini ve ailesini geçindirecek düzeyde gelire sahip olduğunu göstermesi (kişinin kendisi için 200 000 SEK ve eşi için 100 000, İsveç’e gelecek olan her bir çocuğu için 50 000 SEK’e denk gelir),
  • Bütçesi ile ilgili güvenilir belgeler ibraz etmesi,
  • İsveç’te müşteri ağı ve/veya bağlantıları kurduğunu göstermesi ve
  • Şirket bilançosunun iki yıllık deneme süresinin sonunda, mali dengesini sağlayabileceğini ve kendisini ve ailesini geçindirebileceğini göstermesi gerekmektedir.

 

İsveç Göç Kurumu şirket planını mali perspektiften inceleyecektir. Sunulacak belgeler İsveççe’ye tercüme ettirilmeli ve asılları ile birlikte Kuruma ibraz edilmelidir.

 

İsveç’te eğitimine devam eden bir kişinin bağımsız çalışan olarak çalışma iznine başvurabilmesi için, var olan ikamet izninin süresi dolmadan başvurusunu gerçekleştirmesi gerekir. Başvuru sırasında, İsveç’te en az bir eğitim dönemi süre ile master ya da doktora programına devam ettiğini gösteren bir belge ibraz edilmelidir.

 

Çalışma İznine İsveç’te İken Başvuru

 

Kural olarak çalışma izni başvurusu yukarıda da değinildiği gibi, İsveç’e gelmeden önce yapılmalıdır. Ancak aşağıdaki haller bu kurala istisna teşkil etmektedir:

  • Varolan çalışma izninin uzatılması talebi,
  • Meslek ya da işveren değiştirilmesi nedeniyle yeni bir çalışma izni için başvurulması,
  • Sığınmacı iken çalışmış olmak, başvurunun reddedilmiş olması ve işe devam etmek için teklif almış olmak,
  • Bir kolej ya da üniversiteye devam etmek için ikamet belgesine sahip olmak,
  • Eğitiminin sona ermesinin ardından iş aramak amacıyla ikamet belgesine sahip olmak,
  • Bir işverenle görüşmek üzere İsveç’e gelmiş olmak (sektörde büyük ölçüde işçi açığı olan haller için geçerli olmak üzere),
  • İsveç’te bir partneri olan kişinin bu nedenle alınmış bir ikamet izni olması halinde bu ilişkinin sona erdiği durumlarda (bu durumda olanların bir işleri ya da iş teklifi almış olmaları gerekir) kişi İsveç’te iken çalışma başvurusu yapılabilir.

 

Başvuru sahibi AB dışında bir ülkeden geliyorsa, üniversite mezunu veya 5 yıllık mesleki tecrübeye sahipse ve İsveç’teki ortalama brüt maaşın bir buçuk katı aylık alıyorsa AB Mavi Kartı almak üzere (EU Blue Card) başvurabilir.

 

3 aydan kısa süreli işler için çalışma izni

Bazı ülkelerin vatandaşlarının, 3 aydan kısa süreli işler için de hem çalışma izni hem de vize almaları gerekmektedir.

 

3 aydan kısa süreli işler için ikamet izni alınmasına, dolayısıyla ikamet izni kartı için başvuru yapılmasına gerek yoktur. Bunun yerine İsveç’e gelirken çalışma izni karar belgesi, geçerli pasaport belgesi ve alınması gerekli ise vizenin ibrazı gerekmektedir.

Aile birleşimi koşulları

Aile birleşimi çerçevesinde aile üyleri için ikamet izni başvurusu yapabilmesi için kişinin aşağıdaki koşullardan birini taşıması gerekmektedir;

  • Sürekli ikamet izni olması,
  •  Mülteci olarak koruma statüsü olması,
  • 24 Kasım 2015’den önce kendisine ikincil koruma statüsü verilmiş ve sığınma başvurusu yapmış olması,
  • İstisnai hallerde 24 Kasım 2015’den sonra kendisine ikicil koruma statüsü verilmiş ve sığınma başvurusu yapmış olması.

 

Aile birleşimi için eş, kayıtlı ya da birlikte yaşanan partner ve 18 yaşın altındaki çocuklar başvuruda bulunabilir. Geçici ikamet izni olan kişinin partnerinin ikamet izni alabilmesi için, her ikisinin de en az 21 yaşında olması gerekir. Ortak çocukları olması halinde yaş kuralına istisna getirilebilir.

 

Aile üyeleri, kişinin ikamet izni yasal olarak devam ettiği sürece ikamet izni alabilir.

 

Nafaka yükümlülüğü

Aile birleşimi hakkı olanların yerine getirmesi gereken bir yükümlülüktür. Kişinin kendisini ve ailesini geçindirecek gelire ve yeterli büyüklükte ve standartta bir eve sahip olması gerekmektedir. Bu yükümlülüklerin yerine getirildiğinin tespiti çalışılan işten elde edilen gelir, hastalık yardımı, işsizlik yardımı, gelire dayalı yaşlılık aylığı gibi gelir kaynakları yoluyla yapılır.

 

Kişinin sahip olması gereken gelir miktarının tespiti için, barınma masrafları düşüldükten sonra standart miktar olarak nitelenen bir tutar saptanmıştır. Bu gelir miktarı 2018 yılında aşağıdaki gibi belirlenmiştir;

  • Tek yetişkin için 4 814 SEK,
  • İki yetişkin için  7 952 SEK,
  • 6 yaş ve altında çocuk için 2 554 SEK,
  • 7 yaş ve üstünde çocuk için 2 940 SEK.

 

Nafaka ve ev yükümlülüklerinin uygulanmadığı haller;

  • İkamet izni olan kişinin 18 yaşından küçük olması,
  • Aile üyelerinin 20/7/2016 tarihinde veya öncesinde ikamet izni başvurusunda bulunmuş olmaları,
  • Aile üyesinin ikamet izni süresini uzatmak için başvurması,
  • Kendisine ikincil koruma statüsü verilen kişi ya da mültecinin ikamet izni almasından itibaren en geç üç ay içinde aile üyelerinin ikamet izni için başvurmuş olmaları.

 

Başvuru sürecinde ayrıca İsveç’te ikamet izni olan kişinin, Göç Kurumunca değerlendirilecek bir soru formunu doldurarak zamanında Kuruma ibraz etmesi gerekir.

 

Çalışma izni olan aile bireyinin aile birleşimi

 

Aile üyelerinden birinin İsveç’te çalışma izni bulunan ve AB üyesi olmayan bir ülkenin vatandaşı olan kişiler, çalışma izni süresine denk süreyle ikamet izni alabilirler. Çalışma izninin süresinin en az 6 ay olması halinde aile üyeleri de çalışma izni başvurusunda bulunabilirler.

 

Aile üyelerinin kapsamına partner (yasal eş, birlikte yaşanan partner veya kayıtlı (registered) partner) ile ilgilinin ya da partnerinin evlenmemiş 21 yaşından küçük çocukları girmektedir. Evlenmemiş 21 yaşında ya da daha büyük çocuklara belli durumlarda izin verilebilmektedir. Bunun için çocukların mali olarak aile tarafından destekleniyor olması gerekmektedir.

 

Tüm aile aynı anda başvuru yaparsa, çalışma izni olan kişi kendi başvurusunu yaparken tüm aile bireyleri için de başvuru yapar. Çalışma izni alan kişi İsveç’te ise, aile üyeleri kendi başvurularını online olarak www.migrationsverket.se adresinden yapabilirler. Bu esnada İsveç’te bulunan aile üyesinin bir İsveç kimlik numarası bulunması ve İsveç Nüfus ve Vergi İdaresi Kurumuna kayıt yaptırmış olması gerekir.

Aile üyelerinin başvurusu sırasında:

  • Kişisel bilgileri, pasaportun geçerlilik süresini ve kendi ülkesi dışında bir ülkede de oturum izni olup olmadığını gösteren böümlerin yer aldığı pasaport sayfalarının fotokopisinin,
  • Evlilik belgesinin,
  • Evli olmayan birlikte yaşayan çiftler için, birlikte yaşamış olduklarını gösteren belgenin,
  • İsveç’teki aile üyesi tarafından yazılan ve İsveç’e gelecek kişininkendisi ile birlikte ikamet edeceğini bildiren mektubunun ibraz edilmesi gerekmektedir.

Aile ile birlikte İsveç’te ikamet edecek 18 yaşından küçük çocuklar için:

  • Çocuğun pasaportunun fotokopisi,
  • Ebeveynin isminin geçtiği doğum sertifikası,
  • Diğer velayet sahibi kişi İsveç’e gelmiyorsa, ilgilinin kalınacak süreyi de belirten yazılı onayı,
  • İsveç’e gelmeyen diğer ebeveynin pasaportu veya kimlik belgesinin fotokopisi,
  • Tek velayet sahibi kişi İsveç’teki ebeveyn ise, velayete ilişkin mahkeme kararı ve diğer ebeveyn vefat etmişse ilgilinin ölüm sertifikası,
  • Çocuk evlat edinilmişse, evlatlık belgelerinin ibrazı gereklidir.

İkamet izin kartı

 

İsveç’te çalışmak üzere 3 aydan uzun süre ile çalışma izni alınması halinde bir ikamet izin kartı alınması gerekmektedir. Bu kart çalışma izni boyunca İsveç’te bulunma hakkı olduğunu gösterir ve diğer bilgilerin yanında üzerinde ilgilinin imza ve parmak izi de bulunur.

 

İsveç’e vize alarak gelmesi gerekenler, ülkelerinde bulunan İsveç elçilik veya konsolosluğuna kart başvurusu yaparlar, kart hazır olduğunda elçilik ya da konsolosluk tarafından ikamet adresine gönderilir. İsveç’e geliş sırasında bu kartın geçerli pasaport ile birlikte ibrazı gerekmektedir.

İsveç’e vize almadan gelinebilen bir ülke vatandaşı olanlar, ülkeye girişte çalışma izni kararının bir örneğini gösterek ülkeye giriş yapabilirler. Bu halde de, ülkeye giriş yapıldıktan hemen sonra İsveç Göç Kurumundan randevu alınarak kart başvurusunun ivedilikle yapılması gerekmektedir.

Süresiz ikamet/oturum hakkı

Çalışma izni olan ve son yedi yılda toplam dört yıl bu çalışma izni ile çalışan kişi sürekli oturma izni için Göç Kurumuna başvurabilir. Ancak bu dört yıllık çalışmanın çalışma izni alınan meslekte ve işveren yanında geçirilmiş olması gerekir.

 

AB üyesi ülkeler dışında bir ülke vatandaşı olan ve İsveç'te seyahat ya da eğitim gibi nedenler dışında toplam beş yıl sürekli ikamet etmiş olan kişiler, uzun vadeli ikamet statüsü için Göç Kurumuna başvurabilirler. Başvuru koşulları, beş yıl boyunca ikamet izni ile ikamet etmiş olmak, kendisi ve ailesini geçindirecek mali koşullara sahip olmaktır. Göç Kurumuna yapılacak başvuru sırasında istihdam ve gelir durumunu gösteren belgeler ve varsa banka hesap bilgileri Kuruma ibraz edilir. Uzun vadeli ikamet statüsü İsveç'te ikamet edilen sürece geçerlidir. Ancak 6 yıl İsveç dışında yaşanması halinde bu hak kaybedilebilmektedir.

İSTİHDAM VE İŞSİZLİK

Ulusal istihdam kurumu

İsveç Kamu İstihdam Kurumu Arbetsförmendlingen'dir. Kurumun resmi web adresi www.arbetsformendlingen.se dir.

Özel istihdam büroları

Özel İstihdam Bürolarını düzenleyen ilk yasa 1993 yılında yürürlüğe giren 'Özel İstihdam Büroları ve Geçici Çalışma Kanunudur' (Privat Arbetförmendling och uthyrning av Arbetskraft). Bu tarihten önce de ülkede kayıtdışı faaliyet gösteren geçici istihdam büroları bulunmakta iken yasanın yürürlüğe girmesiyle bunlar yasal hale gelmişlerdir. Söz konusu yasaya göre geçici istihdam büroları çalışandan ücret talep edemez. Büroya kayıtlı bir çalışan, müşteri olan firmada bir işi kabul etmekten alıkoyulamaz. İşten çıkartılan bir çalışan büro tarafından 6 ay geçmeden o işyerinde tekrar çalışmaya gönderilemez.

 

2012 yılında çıkartılan Çalışma Bürosu Kanunu'na göre geçici istihdam bürosu, kendi denetim ve talimatları doğrultusunda çalıştırmak üzere girişimlere tahsis edilecek geçici büro çalışanı istihdam eden özel veya tüzel kişidir. Büroların, çalışanlarını doğrudan istihdam edilen çalışanlarla aynı eşit temel çalışma ve istihdam koşulları ile çalıştırması gerekmektedir.

 

Geçici istihdam büroları aracılığı ile istihdam edilen kişiler de diğer çalışanlar gibi ilkesel olarak açık uçlu sözleşme ile çalışırlar. Çalışanın iş sağlığı güvenliği ile ilgili konularda, kiralayan ve istihdam eden firmalar sorumluluğu paylaşırlar.

İşsizlik durumu

İstihdam Kurumu'nun 2017 yılı Sonbahar raporuna göre, ülkedeki ekonomik büyüme hızına paralel olarak hem kamu hem özel sektörde vasıflı eleman ihtiyacı önemli bir sorun olarak varlığını sürdürmektedir. Diğer yandan işsizlik oranları hem İsveç hem yabancı ülke doğumlular arasında düşmeye devam etse de, yabancı ülke doğumlular arasında işsizlik oranları oldukça yüksektir.

 

2018 yılı Nisan ayı rakamlarına göre işsizlik oranı 16 – 64 yaş arası erkekler arasında %7.2, kadınlar arasında ise % 6.5 olurken, toplam işsizlik oranı % 6.9 olarak gerçekleşmiştir.

 

Aynı dönemde işsizlik oranı 16 – 64 yaş arası İsveç doğumlu çalışanlar arasında % 3.8, kadınlar arasında %3.6, erkekler arasında ise %4.0 olmuştur.

 

Yabancı ülke doğumlular arasında toplam işsizlik oranı % 17.2, kadınlar arasında % 16.4 ve erkekler arasında ise % 18.1 olarak gerçekleşmiştir. Yabancı ülke doğumluların yaş grupları açısından bakıldığında toplamda en yüksek işsizlik oranının % 34.8 ile 15 -24 yaş grubu arasında yaşandığı görülmektedir.

 

İsveç'te bir yandan sektörel işgücü açıkları yaşanırken diğer yandan başta gençler olmak üzere göçmenler arasında işsizlik yüksek oranlarda seyretmektedir. İşveç işgücü piyasasının temel sorunu, istihdam arzı fazlasının işgücü açığı yaşanan alanlardaki istihdam talebine uygun nitelikleri taşımamasıdır.

Aktif istihdam politikaları
  1. İstihdam Kurumunun düzenlediği işgücü programları;
  • İş ve gelişim garantisi programı,
  • İşgücü piyasası eğitimi,
  • İş tecrübesi için işe yerleştirme (beceri değerlendirmesi veya uygulamalı beceri gelişimi),
  • Girişimciliğe başlangıç desteği,
  • Gençler için iş garanti programı,
  • Hazırlık (rehabilitasyon sürecinde işe intibak, rehberlik veya yerleştirme, intibak eğitimi),
  • İşgücü piyasası politikaları odaklı projeler,
  • İş programı,
  • Geçerlilik onayı.

 

  1. Tanıtım işi

Uzun süredir işsiz olan ya da İsveç’e yeni gelenlere tanıtım işi adıyla bir istihdam olanağı sağlanmakta ve işveren bu iş için bir mali tazminat almaktadır.Söz konusu iş kamu ya da özel sektörde, sürekli, kısmi süreli, deneme süresi işi ya da belirli süreli bir iş olabilir. Çalışan yaptığı işin karşılığı olan maaşı alır ve toplu sözleşmeden kaynaklanan diğer haklara sahiptir. İşverenin aldığı tazminat çalışanın aylığının % 80’i kadardır. Bu istihdam biçiminin süresi 12 ay olup, en fazla 24 aya kadar uzatılabilir.

 

  1. Eğitim Sözleşmesi

Eğitim sözleşmesi, işsiz kişi, İstihdam Kurumu ve eğitim alınacak yerin belediyesi arasında yapılır. Hiç lise eğitimi almamış ya da eğitimini yarıda bırakmış kişiler, Yetişkin Lisesi (Komvux) ya da Halk Lisesinde eğitim alabilmektedirler. Eğitim esnasında birişte çalışabilme, işe yerleştirilme ve kısmi süreli başka bir işgücü piyasası programına katılmak mümkündür.

Eğitim sözleşmesine katılım koşulları;

- İsitihdam Piyasası Kurumuna kayıtlı olmak,

- 20 – 24 yaşları arasında olmak,

- lise eğitimini tamamlamamış olmak,

- yaşadığı belediye ve kurum arasında mevcut bir anlaşma bulunmasıdır.

 

Eğitimi esnasında herhangi bir işte çalışmayan ve haftada en az % 50ders saati eğitim gören öğrenciler İsveç Öğrenci Burs Kurumu’ndan mali destek alabilmektedir.

 

  1. Faaliyete dayalı değerlendirme

Faaliyete dayalı değerlendirmede uzun süreli işsizlerin ve iş tecrübesi olmayanların çalışma kapasiteleri ve becerilerinin tespit edilmesi için bu kişiler gözlem altında değişik görevleri yerine getirirler. Amaç, hem işsizin hem de ona yardımcı olan istihdam görevlisinin kişinin becerilerini ve ne tür işlerde çalışabileceğini tespit edebilmesidir.

 

  1. Destek ve Eşleştirme

Bu program, iş arama sürecinde yoğun ve bireysel desteğe ihtiyaç duyanlara İstihdam Kurumu ile sözleşmesi bulunan özel hizmet sunucuları tarafından sağlanmaktadır. İşsiz kişinin bu programa katılması danışmanının kararıyla olur. Sürecin 4 aşaması vardır;

  • Temel Destek ve Eşleştirme,
  • Dil Desteği ile Temel Destek ve Eşleştirme (gerekiyorsa kişinin anadilinde ya da bir çevirmen yardımıyla sağlanır),
  • Geliştirilmiş Temel Destek ve Eşleştirme (temel destekten daha uzun süreli sağlanır),
  • Dil Desteği ile Geliştirilmiş Destek ve Eşleştirme (gerekiyorsa kişinin anadilinde ya da bir çevirmen yardımıyla sağlanır).

 

Bu kapsamda kişinin ihtiyacına göre, iş bulma ve işe başvururken destek, başvuru belgelerinin hazırlanmasında destek, işverenlerle görüşme, bilgisayar eğitimi, eğitim ve meslek rehberliği, dil alıştırmaları gibi hizmetler verilmektedir.

 

  1. Meslek tanıtımına yönelik istihdam

15 – 25 yaş arası iş tecrübesi olmayan ya da en az 3 aydır işsiz olan gençler, son dört aylık sürede 90 gündür İstihdam kurumuna kayıtlı işsiz olmak koşuluyla, bir meslek öğrenmek üzere istihdam edilirler. En az 6 ay süren istihdamı sırasında çalışan, o sektörde toplu sözleşme ile belirlenen gelirin en az%75’i oranında aylık alır.

  1. İş ve Gelişim Garantisi Programı

İstihdam Kurumuna kayıtlı uzun süreli işsiz olup, işsizlik fonundan aylık alan ve iş hayatına geri dönmek için yardıma ihtiyacı olanlara, belli kriterleri karşılamaları halinde durumlarına uygun ve iş bulmalarını kolaylaştırıcı faaliyetler sunan bir programdır. Programa katılanlara İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu tarafından aktivite desteği ve gelişim ödeneği adı altında ödenekler verilebilmektedir.

 

  1. İş Tanıtımı Programı

Program iki bölümden oluşur. İlk olarak kişinin ihtiyaç ve becerileri doğrultusunda, kendisine en uygun meslek alanları ve görevler belirlenerek bu doğrultuda rehberlik hizmeti verilir ve çeşitli inceleme ziyaretleri düzenlenir. Bu süreç en fazla 6 ay sürer. İkinci bölümde bir ya da birden fazla işverenin yanında çalışılarak hem iş hakkında bilgi edinilir hem de kişinin çalışma kapasitesi değerlendirilir. Haftada en az 10 saat değerlendirme yapılan işyerinde bulunmak zorunludur.

 

Program en fazla 12 ay sürer. Programa iştirak edildiği sürece Sosyal Sigortalar Kurumu faaliyet desteği, rehabilitasyom tazminatı ya da tanıtım yardımı olarak mali destek sağlar.

 

  1. Kurumun yukarıdekilerin yanı sıra engellilere yönelik istihdam gelişimi ve istihdam güvencesi programları, kamu sektöründe korumalı istihdam programları bulunmaktadır.

 

  1. İsveç Sosyal Sigortalar Kurumu, aktif istihdam programlarına katılan işsizlere faaliyet desteği, gelişim ödeneği ve tanıtım yardımı  ödemektedir.

 

Bu yardımlardan yararlanmak için İstihdam Kurumundan alınan eylem planına riayet etmek gerekmektedir.

Pasif istihdam politikaları

İşsiz kalan kişiler iş aradıkları sürede A-Kassan olarak bilinen fondan işsizlik yardımı alırlar. Kişi eğer ülkedeki farklı sektörlerde yapılanmış 28 işsizlik yardım fonundan birine üye değilse bile işsizlik yardımı alır, ancak aldığı yardımın miktarı daha düşük olur.

 

İşsizlik yardımından yararlanmak için;

  • İş Kurumuna kayıt yaptırmak,
  • Bir çalışma gününde en az 3 saat, haftada en az 17 saat bir işverenin yanında çalışmaya uygun durumda olmak,
  • işgücü piyasasında bir işte çalışmaya niyetli olmak ve çalışmasına engel bir durumu olmamak gerekir.

İşsizlik yardımı alırken danışmanı ile birlikte aşağıdaki iş arama faaliyetlerini sürdürmek gerekmektedir;

  • kişisel eylem planı oluşturmak,
  • Kuruma faaliyet raporunu vaktinde ibraz etmek,
  • Kurumla veya Kurumun birlikte çalıştığı şirketlerle öngörülen zamanlarda iletişime geçmek ya da ziyaret gerçekleştirmek.

 

Ayrıca aylık alabilmek için aşağıdaki nedenlerden biri dolayısıyla kendi işsizliğine yol açmış olmamak gerekmektedir;

  • Geçerli bir neden olmadan işinden ayrılmak,
  • İşten atılmaya yol açacak şekilde davranmak,
  • Kendisine kaynak aktarılan bir aktif işgücü programını bırakmak,
  • Devam edilmekte olan bir aktif işgücü programından Kurum kararıyla atılmaya yol açacak şekilde davranmak.

 

Bu süreçte İstihdam Kurumu işsizin kaydını işsizlik yardım fonuna bildirir, işsizin fondan yardım almaya ehil olup olmadığını kontrol eder. Ayrıca Kurum, yardım alan kişinin yukarıda belrtilen kuralları ihlalederse durumu işsizlik yardım fonuna bildirir.

 

A-Kassan ise fondan yardım bağlanması ile ilgili gerekli araştırmayı yapıp, aylık bağlama kararını verir. Alınacak yardımın miktarını belirler, yardımı öder, yardımla ilgili soruları cevaplar, İstihdam Kurumunun yaptığı bildirimler dolayısıyla gerektiği takdirde yardım miktarını azaltır.

MESLEKİ EĞİTİM

Mesleki eğitimden sorumlu kurumlar

İsveç'te Eğitim ve Araştırma Bakanlığı 3 ayrı Bakan tarafından yönetilmekte ve mesleki eğitim “Lise Düzeyinde Eğitim ve Yetişkin Eğitimi Bakanlığı” ile “Yüksek Öğrenim ve Araştırma Bakanlığı” tarafından düzenlenmekte ve yürütülmektedir. (www.government.se/government-of-sweden/ministry-of-education-and-research)

 

Eğitim Bakanlığı'na bağlı mesleki eğitimden sorumlu diğer kurumlar ve web adresleri aşağıdaki gibidir:

  • Myndigheten för yrkeshögskolan (Meslek Yüksek Eğitimi Ulusal Ajansı – www.myh.se)
  • Skolverket (Ulusal Eğitim Ajansı – www.skolverket.se)
  • Institutet för arbetsmarknads-och utbildningspolitisk utvärdering (İstihdam Piyasası ve Eğitim Politikası Değerlendirme Kurumu – www.ifau.se).
Mesleki eğitim sistemi

İsveç'te meslek eğitimi devlet, yerel yönetim, sosyal taraflar ve özel sektör işbirliği ile örgün eğitim sistemi içinde lise ve üstü düzeyde öğrencilere, yetişkin eğitimi şeklinde işsizlere ve istihdam piyasasına girmelerini sağlamak üzere dil ve adaptasyon eğitiminin bir parçası olarak ülkeye yeni gelen göçmenlere sunulmaktadır.

 

Örgün eğitim sistemi aşağıda belirtilmekte olup, 2015 yılında yetişkin eğitimi için bir eylem planı (Kunstapslyftet) hazırlanmıştır. Plan;

  • meslek yüksek okulu,
  • halk liseleri yoluyla yetişkin eğitimi,
  • yetişkinler için meslek eğitimi ve çıraklık ile
  • yetişkinlerin genel eğitime katılım hakkı başlıklarından oluşmaktadır.

 

Ayrıca bölgesel yetişkin meslek eğitimi ile devlet tarafından finanse edilen ve yerel yönetimlerin iş çevreleri ile işbirliğine dayalı olarak sunulan meslek eğitim kursları bulunmaktadır.

 

Göçmenlerin işgücü piyasasına hızla uyum sağlamalarını temin etmek üzere ise işçi ve işveren örgütleri ve Ulusal İstihdam Kurumu'nun işbirliği ile;

  •  yerel ve bölgesel düzeyde İsveççe oryantasyonlu meslek eğitimi,
  • beceri ve vasıfların geçerliliğinin ve yabancı ülkede edinilen niteliklerin değerlendirilmesi ve tanınması ve
  • işgücü açığı yaşanan alanları dikkate alan tamamlayıcı eğitimi içeren bir program yürütülmektedir.
Örgün eğitim sistemi kapsamında mesleki eğitim

İsveç eğitim sistemi içinde ilk 9 yıllık zorunlu eğitimin ardından 3 yıllık lise ve üstü düzeyde mesleki eğitim programları mevcuttur. Öğrencilerin bu eğitim programlarına girebilmeleri için programlara özgü koşulların yanısıra, zorunlu eğitimin son yılında Matematik, İsveççe ve İngilizce derslerinden belirli düzeyde puan almak gerekmektedir.

 

Lise düzeyinde meslek eğitimi veren okul programları;

  • Çocuk Eğitim ve Bakımı
  • İnşaat ve Konstrüksiyon
  • Elektrik ve Enerji
  • Araç ve Nakliyat
  • İş İdaresi
  • Zanaat
  • Otelcilik ve Turizm
  • Endüstriyel Teknoloji
  • Doğal Kaynakların Kullanımı
  • Restoran İdaresi ve Gıda
  • Sağlık ve Sosyal Bakım
  • Isıtma, Soğutma, Havalandırma ve Gayrimenkul Bakımıdır.

 

Üniversiteye hazırlayan lise eğitim programları ise;

  • İş İdaresi ve Ekonomi
  • Sanat
  • Beşeri Bilimler
  • Doğal Bilimler
  • Sosyal Bilimler ve
  • Teknolojidir.

Lise sonrası 3 yıllık Meslek Yüksek Okullarında ise meslek yüksek eğitimini, üniversiteler, yerel makamlar ve özel eğitim kurumları vermektedir. Öğrenci (ya da velisi/vasisi), işveren ve okul arasında bir anlaşma imzalanmaktadır. Meslek yüksek eğitimi okullarda örgün eğitim ya da çıraklık eğitimi şeklinde verilmektedir. Okullarda verilen eğitim, işgücü piyasasının ihtiyaçları doğrultusunda ve işverenler ve iş dünyası ile yakın işbirliği ile şekillendirilmektedir. İşgücü piyasasındaki gelişmeler doğrultusunda programlar ve uzmanlık alanları değiştirilebilmektedir. İş dünyasının temsilcileri gerek okulların yönetim kurulunda yer alarak, gerek projelere katılarak, ders vererek ya da öğrencilere iş fırsatları sunarak eğitimde aktif rol almaktadır.

 

Meslek yüksek eğitimi 1 – 3 yıllık sürelerde verilmektedir. Öğrencilere eğitimleri esnasında İsveç Öğrenci Destek Kurumu (CSN) tarafından mali yardım yapılmaktadır. Meslek Yüksek Okullarında eğitim verilen güncel programlar aşağıdaki gibidir:

 

  • İnşaat ve Gayrimenkul
  • Bilgisayar ve Bilişim Teknolojileri
  • Hayvan Bakımı, Tarım, Orman ve Bahçecilik
  • Ekonomi, Yönetim ve Satış
  • Sağlık ve Vücut Bakımı (Spa)
  • Otel, Restoran ve Turizm
  • Sağlık Bakımı ve Sosyal İşler
  • Gazetecilik ve Bilgilendirme
  • Hukuk
  • Kültür, Media ve Dizayn
  • Çevre Koruma
  • Eğitim
  • Güvenlik
  • İmalat teknolojisi ve teknik bakım
  • Taşımacılık
  • Geleneksel Zanaatler